نفس شهر هوای پاک بریده شد!

شناسه خبر: 15503
تاریخ و زمان ارسال: ۳ خرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱۱:۲۰
نویسنده: کلام تازه - مجتبی جعفری

کلام تازه | اگر با کمی دقت به پارک جنگلی ابتدای گلبهار نگاه کنید، زرد شدن برخی از سردرختان و خشک شدن تعدادی دیگر از درخت‌ها را مشاهده می‌کنید و شاهد قطع درختان زیادی نیز خواهید بود؛ درختانی که با یک حساب سرانگشتی از زمان احداث این کمربند سبز، متوجه عمر ۲۶ ساله آن می‌شوید. با گزارش کلام تازه از این ماجرا همراه باشید.

امروزه و با توجه به گسترش زندگی صنعتی و افزایش آلودگی های زیست محیطی و مشکلات اجتماعی و روانی ناشی از این سبک زندگی، احداث، حفظ و حراست از پارکهای جنگلی و فضاهای سبز داخل و پیرامون شهر ها، از اهمیت فوق العاده ای در بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه برخوردار شده است. دیگر کمتر کسی است که نسبت به تاثیرات ارزشمند و روزافزون فضاهای سبز و جنگل ها در بهبود شرایط آب و هوایی، سلامت روح و روان جامعه، افزایش نشاط اجتماعی و همچنین نقش آن در جذب گردشگر و رونق اقتصادی یک منطقه بی اطلاع باشد و دقیقا به همین دلیل است که یکی از مولفه های مهم در برنامه ریزی شهری و تحقق توسعه پایدار، توجه ویژه به گسترش فضاهای سبز، پارک ها و تفرج گاه های طبیعی و جنگلی است.

همین تاثیرات غیرقابل انکار فضاهای سبز و جنگل ها در وجوه مختلف زندگی افراد جامعه، باعث شده تا دین، قانون و عرف جامعه نیز نسبت به این امر مهم حساسیت ویژه ای داشته باشند و نهادهای مختلفی در کشور نسبت به حفظ و حراست از محیط زیست و به خصوص جنگل ها و فضاهای سبز موجود و همچنین گسترش بیش از پیش آن دارای مسئولیت باشند.

یکی از نهادهایی که توسط قانونگذار به صراحت موظف به احداث، حفظ، حراست و نظارت بر نگهداشت فضای سبز و جنگل ها در محدوده فعالیت خود شده است، شهرداری ها می‌باشند که علاوه بر امکانات و اختیارات قانونی برای انجام این وظیفه خطیر، به شدت از سوی چشمان تیزبین مردم، رسانه ها، سازمان های مردم نهاد و در نهایت قوه قضائیه تحت مراقب هستند چرا که هرگونه تخطی و قصور عامدانه و یا ترک فعلی که موجب آسیب زدن به محیط زیست به خصوص جنگل ها و فضاهای سبز شود، می تواند تبعات فراوان و ناگواری را برای جمعیت کثیری از جامعه به دنبال داشته باشد که مستوجب برخورد جدی از سوی نهادهای نظارتی و قوه قضائیه است.

متن کامل این گزارش در هجدهمین شماره ماهنامه کلام تازه به چاپ رسیده است.

جهت دریافت نسخه الکترونیکی این نشریه، اینجا کلیک کنید

کلام تازه با باور به مطالب فوق و با توجه به اتفاق تلخ و غیرقابل اغماضی که موجب آسیب جدی به درختان کمربند سبز یا همان پارک جنگلی گلبهار شده است و بنا به وظیفه و رسالت رسانه ای خود به عنوان چشمان تیزبین جامعه، اقدام به تهیه گزارش پیش رو نموده است به امید آنکه با ورود نهادهای نظارتی و قضائی برای برخورد قانونی با هرگونه زیاده خواهی ، اهمال و ترک فعلی که موجب تخریب دارایی های مادی و معنوی مردم شده است، زمینه های افزایش مسئولیت پذیری در نهادهایی مانند شهرداری فراهم شده و تلنگر و تذکری باشد برای همه آحاد جامعه تا نسبت به حفظ میراث طبیعی که نسل های آینده نیز از آن سهمی دارند، حساسیت بیشتری به خرج دهند.

با ورود به کمربند سبز شهر گلبهار، آنچه در نگاه اول به چشم می ‏آید، زرد شدن برخی از سردرختان و خشک شدن تعدادی دیگر از درخت‌ها است. اما کمی که در این جنگل قدم بزنیم، شاهد قطع درختان زیادی نیز خواهیم بود درختانی که با یک حساب سرانگشتی از زمان احداث آن متوجه عمر ۲۶ ساله آن خواهیم بود.

در ورودی شهر گلبهار، جنگلی انبوه از درختان سبز در چشم هر بیننده‏ای خودنمایی می‏کند که در طرح تفصیلی شهر، از آن به عنوان کمربند سبز یاد شده اما در میان مردم شهر، به پارک جنگلی مشهور است.

هدف از احداث این جنگل که بخشی از کمربند سبز پیرامون شهر می ‏باشد، بهره مندی از اثرات مثبت زیست محیطی بوده است. برابر اطلاعات به‏دست آمده، این جنگل به مساحت تقریبی ۱۲۰ هکتار، متشکل از حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار اصله درخت از گونه ‏های گیاهی کاج، انواع سرو، توت، اقاقیا، زبان‏ گنجشک و چنار در سال ۱۳۷۴ احداث و همچنین شبکه آبیاری قطره ‏ای به منظور سهولت در آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب در حدود سال‌های ۸۹ تا ۹۰ به طول حدود ۲۰۰ کیلومتر، توسط شرکت عمران شهر جدید گلبهار اجرا و در سال ۱۳۹۳ و پس از استقرار شورای شهر و شهرداری، تحویل شهرداری گردیده است و هم اکنون متولی آن، شهرداری گلبهار می‏باشد.

قتل عام درختان در پارک جنگلی گلبهار

اگر با کمی دقت به پارک جنگلی نگاه کنید، زرد شدن برخی از سردرختان و خشک شدن تعدادی دیگر از درخت‌ها را مشاهده خواهید کرد و شاهد قطع درختان زیادی نیز خواهید بود؛ درختانی که با توجه به زمان احداث این کمربند سبز، عمری بالغ بر ۲۶ سال دارند.

مشاهده‏ ی این سه معضل در کمربند سبز که نقش آن در اکوسیستم شهر گلبهار انکار ناپذیر است، پرسش ‏هایی را در اذهان ایجاد می کند؛ از جمله این‌که علت زرد و خشک شدن تعدادی از درختان چه بوده و مسئول آن کیست؟ شبکه آبیاری قطره‌ای ایجاد شده جهت این کمربند سبز در چه وضعیتی است؟ تعداد دقیق درختانی که به صورت غیرقانونی بریده شده‏ اند چقدر می‌باشد و این اتفاق در چه بازه ‏ی زمانی رخ داده است و مسئولیت آن متوجه کیست؟ آیا قطع این تعداد از درختان زنده‏ ی جنگلی به وسیله‏ ی اره موتوری که اتفاقا صدای بسیار زیادی هم ایجاد می‏کند، ناشی از عدم نظارت دقیق و یا سهل انگاری ناظرین نبوده است؟ و سؤالات بسیار زیادی که اذهان عمومی را درگیر می‏کند…

پاسخ‌های مبهم

جهت دریافت پاسخ ‏های شفاف و کارشناسانه به پرسش‏ های بالا، به سراغ سرپرست شهرداری گلبهار رفتیم و از او در خصوص جزییات مباحث پیرامون کمربند سبز گلبهار پرسیدیم.

«محمد امین رستمی ‏زاده» با بیان اینکه «از زمان قطع درختان اطلاع ندارم اما اگر در این ۱۰-۱۵ روز اتفاقی در این خصوص افتاده، من پاسخگو هستم و پیش از این، مسئول واحد شهرسازی بودم و اطلاعی ندارم» گفت: «من دلیل پیگیری شما را نمی‏دانم. قطع درختان در سنوات گذشته بوده است، چرا قبلا پیگیری نکردید، شما قطعا باید اطلاع داشته باشید» و از پاسخ به بسیاری از سئوالاتمان طفره رفت.

تازه ترین مطالب:

او این را هم گفت که «سیستم آبیاری قطره‏ ای به درستی اجرا نشده و روی خاک بوده و از بین رفته است و نمی‏دانم اجرای آن توسط شرکت عمران صورت گرفته است یا مجموعه‏ ی شهرداری. پارک جنگلی را نیز به یکی از پیمانکاران گروه الف دادیم. او کم‌کاری کرد و این کم‌کاری از موارد اختلافی است که در دادگاه بررسی می‏ کنیم».

محمد امین رستمی‌زاده در خصوص تعداد درختان موجود و قطع شده و بازه زمانی انجام سرقت درختان، تنها به گفتن اینکه «یک‏سری متکدیان از نوبهار می ‏آیند که امکان کنترلِ آنها کم است» اکتفا کرد و افزود: «از ابتدای سال ۹۹ اقداماتی برای حفاظت آن‌جا انجام دادیم ولی از پایان سال ۹۹ وقتی دیدیم به این شکل کنترل نمی ‏شود، روند کنترل را تغییر دادیم و در آن جنگل به صورت ۲۴ ساعته مامور داریم که آنجا را کنترل می‏ کند. چند روز پیش (سه‏ شنبه یا چهارشنبه هفته قبل) سارقانی دستگیر شدند که موضوع در مراجع قضایی در حال رسیدگی است».

اثرات مثبت زیست محیطی فضای سبز شهری

این موضوع از لحاظ زیست ‏محیطی نیز بسیار قابل تامل است. یکی از کارایی ‏های مهم پوشش گیاهی و بویژه درختان سبز، جلوگیری از ایجاد سیلاب در پی بارندگی‏هاست. اگر قطرات باران مستقیم بر سطح زمین کوبیده شوند، روزنه‏ های خاک بسته شده و روان‏ آب پدید می‏ آید و شکل سیلاب به خود می‏گیرد ولی هنگامی که بر برگ گیاهان فرود آید، به آرامی بر سطح خاک غلتیده و جذب زمین می‏شود. از بین بردن پوشش گیاهی و قطع درختان، افزون بر این که سبب تغییر اقلیم شده و بر آب و هوای منطقه تاثیر منفی می‏گذارد، باعث به وجود آمدن سیلاب می‏گردد و به همین دلیل است که در سال های اخیر شاهد رخ دادن سیلاب های زیادی در سطح کشور بوده‏ ایم که علت اصلی آنها، نابود شدن پوشش گیاهی می‏باشد.

کارشناس ارشد زراعت و مدیر پیشین دانشگاه آزاد گلبهار، نیز معتقد است: درختان سلول‏ های ریه ‏ی زمین هستند. بخش اصلی اکسیژن محیط از درختان گرفته می‏شود و کار مهم دیگری که درخت‏ ها انجام می‏ دهند، جبران آلودگی حاصل از فعالیت‏ های بشری است.

«علیرضا میرشاهی» ادامه داد: درختان می ‏توانند مانند بانک، آب را ذخیره کرده و بخشی را خود به مصرف رسانده و بخشی دیگر را به منابع زیرزمینی منتقل سازند. کاهش رستنی‏ ها و قطع درختان موجب افت سفره‏ های آب زیرزمینی گردیده که نتیجه ‏ی آن، نشست‏های سطحی زمین است. این رویداد همچنین منجر به کمبود آب در آینده خواهد شد.

میرشاهی در پایان خاطر نشان کرد: واحد فضای سبز شهرداری، متولی و مسئول نگهداری و احیای فضاهای سبز شهری می‌باشد که می‌تواند مستقلا به آن مبادرت ورزیده و یا به پیمانکار محول سازد، اما مسئولیت بسیار مهم دیگری نیز بر عهده ‏ی واحد فضای سبز شهرداری است که همانا نظارت بر فضاهای سبز شهر می ‏باشد.

قانون چه می‌گوید؟

اما به راستی نظر قانونگذار در خصوص فضای سبز شهری چیست و چه قوانینی در این زمینه وضع شده است؟

به منظور بررسی بیشتر ابعاد حقوقی حفاظت و نظارت بر فضای سبز شهری و درختان واقع در فضای عمومی شهرها، به سراغ یکی از قضات بازنشسته و وکیل دادگستری استان خراسان رضوی رفتیم.

از «هادی جعفری» پرسیدیم که مسئولیت حفاظت و نگهداری از فضای سبز شهری با کیست؟ وی پاسخ داد: مطابق تبصره ۴ ماده ۴ قانون اصلاح لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز مصوب ۱۴/۱۲/۸۷ مجلس شورای اسلامی، کاشت و حفاظت و آبیاری درختان معابر و میادین، بزرگراه‌‌ها و پارک‌های عمومی از اهم وظایف شهرداری‌ها می‌باشد.

وی افزود: قانون‌گذار در این تبصره، صراحتا موضوع حفاظت درختان واقع در فضای عمومی شهرها اعم از میادین، بزگراه‌ها، پارک‌ها و معابر خیابان‌ها را وظیفه شهرداری دانسته و شهرداری مطابق این تبصره علاوه بر کاشت و آبیاری درختان، وظیفه حفاظت از آنها را نیز بر عهده دارد.

کلام تازه را در اینستاگرام دنبال کنید

جعفری ادامه داد: مسئله قطع درختان وظیفه شهرداری است و از باب منطوق تبصره ۴ اقتضاء می‌کند شهرداری به مسئله قطع درختان هم ورود و نظارت کند؛ چون در صورت احراز وقوع، قضیه قطع درختان توسط قانون‌گذار طبق همان قانون، جرم‏گذاری شده و پیگیری و تعقیب مجرمین از وظایف شهرداری‌ها می ‏باشد. علاوه بر اینکه مطابق ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، مسائل عمومی شهر به عنوان وظایف و تکالیف شهرداری‌ها لحاظ شده است.
این قاضی بازنشسته افزود: به موجب ماده ۶ قانون اصلاح لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز، هر کس مطابق ماده یک، فضای سبز را عالماً و عامداً و برخلاف قانون، قطع یا موجبات از بین رفتن آن را فراهم آورد، علاوه بر جزای نقدی ۳ تا ۱۸ میلیون ریال، به ۶ ماه تا ۳ سال زندان محکوم خواهد شد. علاوه بر این، در ماده ۶۸۶ قانون مجازات اسلامی هم بحث قطع درختان جرم انگاری شده که در آنجا هم برای این جرم، مجازات حبس در نظر گرفته شده است.

وی خاطرنشان کرد: ماده ۲ قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‏ رویه درخت مصوب ۱۱/۵/۱۳۵۲ و لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب ۱/۳/۱۳۵۹ شورای انقلاب و قانون اصلاح این لایحه مصوب ۱۴/۱۲/۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی، تصریح می‏کند که شهرداری‌ها در محدوده قانونی و حریم شهرها مکلفند ظرف مدت یکسال، شناسنامه‌ای شامل تعداد، نوع، محیط و سن تقریبی درختان محل‌های مشمول این قانون را تنظیم کنند و این شناسنامه هر پنج سال یکبار قابل تجدید و سند اجرای این قانون می‌باشد. طبق تبصره یک ماده ۲، شهرداری‌ها مکلف هستند درختان معابر، میادین، بزگراه‌ها و… را پس از تنظیم مشخصات، پلاک‏ کوبی کنند. این از وظایف قانونی شهرداری‌ها بوده و چون درختان داخل معابر، ملک خصوصی نیست، تعقیب این‌ها هم از این جهت که مربوط به اموال عمومی در حوزه شهری می‏ باشد، به عهده شهرداری‌ها است.

او یادآور شد: علاوه بر این، قانونگذار قطع درختان داخل املاک خصوصی و شخصی را هم منوط به اجازه شهرداری کرده است. یعنی مطابق قانون، هر کس بخواهد برای ساخت و سازها و برای گرفتن پروانه ساختمان‌ها، درختی را قطع کند، حتما باید از شهرداری اجازه بگیرد و قطع درختان بدون کسب اجازه از شهرداری، جرم است و حتی طبق تبصره ۳۰ ماده ۲ قانون لایحه حفظ و گسترش، به ازای هر درختی که حتی با اجازه شهرداری قطع می‌شود، مالک مکلف است معادل دو برابر درخت را در آن منطقه و محیط غرس کند. این درواقع حکایت از اهمیت موضوع از نظر مقنن دارد.

هادی جعفری ادامه داد: برخی اشخاص برای اینکه ظاهری موجه برای خشک و قطع درختان بدهند با ترفندهایی از قبیل عدم آبیاری یا ریختن سموم، درخت‏ ها را خشک کرده و سپس مدعی می‌شوند که چون خشک شده‏ اند، پس قطع آنها موجه بوده و مشکلی نیست. قانون‏گذار این موارد را نیز ذیل عناوین قصور و یا اهمال مورد پیگیری می‏داند.

وی در پایان سخنانش اظهار داشت: شهرداری علاوه بر این که وظیفه تعقیب و پیگیری خشک شدن و قطع درختان را دارد، وظیفه ‏ی حفاظت و نظارت بر درختان نیز بر عهده‏ ی اوست و از آنجا که برابر ماده یک قانون اصلاح لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، قطع هر نوع درخت و نابود کردن آن به هر طریق در معابر و پارک‏ها و… ممنوع است، لزوما بحث قطع درخت به تنهایی نبوده و به هر نحوی حیات درختی را بگیرند و آن را خشک کنند، چه با عدم آبیاری یا ریختن سموم یا مواد شیمایی خاص این کار را انجام دهند، مباشر هر کسی باشد، شهرداری باشد یا غیر شهرداری، این عمل جرم است و خود شهرداری مکلف به پیگیری بوده و متولی تعقیب می‏باشد و در صورتی که عمدی از سوی شهرداری نبوده و صرفاً اهمال و قصوری آشکار صورت گرفته باشد، دادستان به عنوان مدعی ‏العموم می‏تواند ورود کند.