مرکزگرایی؛ بزرگترین چالش در اقتصاد هنر

پایگاه خبری تحلیلی کلام تازه- نگار طاهونچی | اگر بخواهیم به صورت کلی “اقتصادهنر”یا به عبارتی بازار عرضه آثار هنری را در ایران مورد بررسی قرار دهیم، در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که در گذشته مقوله، “اقتصادهنر”کمتر مورد توجه مسئولین و مردم قرار می‌گرفته است.

اما امروزه، افرادی که راهکارهای اقتصادی ارائه می‌دهند، به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان حوزه هنر را از طریق احداث بازارچه‌های گذر فرهنگ و هنر، سرمایه‌گذاری درتئاتر، حراجی‌های فصلی فروش آثارهنری، درگیر مسائل اقتصادی کرد و کالای هنری را در سبد خرید خانواده گنجاند.

اما مهمترین نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد، دایرشدن بیشتر پایگاه‌های هنری در شهرهای بزرگ است و همین نیز موجب شده که چرخه اقتصاد هنر در شهرستان‌های کوچک با چالش‌های زیادی مواجه شود.

به عنوان مثال عدم زیرساخت‌های مناسب درشهرستان چناران باعث شده که ارائه وتقاضا آثارهنری بسیار پایین باشد و هنرمندان برای رشد و شکوفایی استعدادهای هنری خود، راهی شهرهای بزرگ شوند. گزارش پیش رو، بررسی وضعیت اقتصاد هنر در چناران وگفت وگو با هنرمندان حوزه نمایش، موسیقی و هنرهای تجسمی است.

در چناران سالن تئاتر نداریم

احسان فرجی ستایش از هنرمندان حوزه هنرهای نمایشی چناران و سرپرست انجمن نمایشی این شهرستان است که کار خود را از سال ۸۴ با تئاترآغاز کرده و در همین زمینه گفت: وضعیت اقتصاد هنر در چناران اصلا خوب نیست و ما در این شهر سالن نمایشی مجهز نداریم.

وی ادامه داد: در چناران فقط یک سالن ۱۲۰ نفره وجود داشت و به دلیل اینکه از سوی اداره ارشاد اعلام شد این سالن امنیت لازم را ندارد در حال حاضر مورد تخریب قرار گرفته است و شهرداری در حالی دست به تخریب سالن نمایشی چناران زده که به هنرمندان قول داده بود قبل از خرابی سالن نمایشی، را برای ما تجهیز کند و در اختیار هنرمندان بگذارد، اما عملا این اتفاق نیوفتاد.

همچنین سرپرست انجمن هنرهای نمایشی چناران بیان کرد: در محل جدید اداره ارشاد نیز سالنی با ظرفیت ۴۰۰ نفره وجود دارد که هنوز تجهیز نشده و همانند سوله است و برای اجرای کار تئاتر چندان مناسب نیست.

گروه‌های هنری دیگر حاضر به اجرا نیستند

فرجی با اشاره به تعطیلی اجراهای نمایشی در چناران به دلیلی شیوع کرونا افزود: در چناران تمام فعالیت‌های هنری از جمله اجرای تئاترکنسل شده و با وجود تمرین‌هایی که از قبل داشته‌ایم، در این ایام نتوانسته‌ایم، کاری را روی صحنه ببریم و گروه‌های هنری نیز به دلیل سنگ‌هایی که جلوی پای هنرمندان می‌اندازند اگر بخواهند کار تئاتر انجام دهند، در چناران حاضر به اجرا نیستند.

این هنرمند در خصوص فعالیت گروه‌های نمایشی در چناران تصریح کرد: در شهرستان چناران فقط ۵ گروه نمایشی در حال فعالیت و اجرا می‌باشد و تمام تلاش ما این است که چراغ تئاتر را در این شهر روشن نگه داریم .

وی به یکی دیگر از مشکلاتی که برای تئاتر چناران وجود دارد پرداخت و گفت: از تعداد ۵ گروه فعال نمایشی، فقط ۱ گروه در اداره ارشاد چناران به ثبت رسیده است و تفاوت گروه ثبت شده با گروهی که به ثبت اداره ارشاد نرسیده در این است که به این گروه بودجه دولتی به منظور فعالیت اختصاص داده می‌شود. اما گروه‌های تئاتری که ثبت نشده‌اند باید برای اجرا خودشان هزینه کنند.

کمک‌های دولتی بسیار اندک است

سرپرست گروه‌های نمایشی چناران در ادامه با بیان اینکه کمک‌های دولتی ناچیز است گفت: حدود ۴ سال پیش مبلغ ناچیزی به گروه‌های نمایشی از طرف نهاد ارشاد پرداخت می ‌شد و بخشی ازهزینه تبلیغات را شهرداری کمک می‌کرد. اما یک تئاتر برای بردن اجرا روی صحنه به سرمایه‌های بیشتری نیازمند است.

فرجی بیان کرد: خیلی وقت‌ها نیز پیش می‌آید که برای تولید نمایش سرمایه‌گذاری انجام شده و کار آماده اجرا می‌شود، اما شورای نظارت کمی ناعادلانه محتوای تولید شده را قضاوت کرده و رد می‌کند و آن گروه نمایشی بعد از کلی هزینه نتوانسته کار تولید شده را به مرحله اجرا برساند تا سرمایه‌ها برگردد.

وی با اشاره به کمبود زیرساخت‌های مناسب در حوزه تئاتر چناران خاطرنشان کرد: ما در چناران، آموزشگاه بازیگری نداریم و افراد صلاحیت دار در انجمن نمایشی آموزش را برعهده می‌گیرند و با دریافت مبلغ ناچیزی از هنرجو تمرین‌های لازم را می‌دهند. در حالیکه در مشهد برای اینکه هر هنرجو بتواند در گروه‌های نمایشی حضور پیدا کند، باید هزینه بپردازد.

باید از هنر حمایت شود

فرجی در خصوص بلیط های فروش آثار نمایشی افزود: هزینه بلیط برای دیدن تئاتر در چناران، هزارتومان است و قطعا با این مبلغ ناچیز هزینه دکور صحنه  در نمی‌آید.اما با وجود همه این کاستی‌ها، فعالیت هنرمندان در چناران متوقف نگردیده و همین نیز باعث شده که تعداد نمایش‌ها نسبت به سال‌های اخیر بالا برود. به طوریکه اکنون مردم چناران خبردار شده‌اند که در این شهر تئاتر برگزار می‌شود. اما برای اینکه تئاتر چناران به موفقیت برسد، باید از آن حمایت شود.

مرکزگرایی بزرگترین مانع رشد اقتصاد هنر درچناران

در ادامه وحید راستگو از هنرمندان موسیقی شهرستان چناران گفت: وضعیت اقتصاد هنر موسیقی در چناران اصلا خوش حال کننده نیست و بسیار بغرنج است.

وی بیان کرد: اولین نکته‌ای که باید در اقتصاد هنر به آن توجه کرد، اوضاع آموزشی استاندارد در شهرستان چناران است که چندان قابل قبول نیست و مرکز گرایی بزرگترین مانع رشد هنردر شهرهای کوچک است.

این هنرمند عرصه موسیقی با اشاره به اینکه در شهرهای بزرگ نگاه مردم به مقوله هنر جدی تراست تصریح کرد: در آنجا امکانات و اساتید معتبری حضور دارند و هنر موسیقی جاریست و بیشتر به آن بها داده می‌شود و اجراهای موسیقی بیشتر است.

راستگو همچنین مطرح کرد: در شهرهای کوچک نمی‌توان به هنر به عنوان منبع درآمدزایی نگاه کرد و هنرمندان وقتی که می‌بینند در شهرهای بزرگ عرضه و به همان نسبت تقاضای آثار هنری بالاست و می‌توانند هنر خود را با درآمد بهتری به نمایش بگذارند، به سمت رفتن به مرکز گرایش پیدا می‌کنند.

بسیاری از هنرمندان چنارانی فراموش شده‌اند

این هنرمند با اشاره به اینکه کیفیت آموزشی فرصت تقاضا را افزایش می‌دهد، گفت: اولویت اول باید در شهرهای کوچک از جمله چناران به فضای آموزشی استاندارد اختصاص پیدا کند و اگر فرصت آموزش فراهم شود به همان نسبت عرضه محصولات هنری بالا می‌رود.

وی افزود: درحوزه موسیقی اساتید بسیار خوبی در چناران داریم که به دلیل عدم شرایط کاری مناسب فراموش شده‌اند. همچنین بسیاری از هنرمندان در چناران بیمه نیستند و اگر علت این نابسامانی‌ها را از متولیان هنر جویا شوید، فقط می‌گویند بودجه نداریم.

راستگو در خصوص امرار معاش هنرمندان در چناران بیان کرد: در اینجا وضعیت درآمدزایی هنرمندان خوب نیست و این مساله روی بعد روانی فرد به مرور زمان خودش را نشان می‌دهد و همچنین عدم فرصت‌های شغلی مناسب در مقوله هنر به ویژه در شهرهای کوچک می‌تواند بر روی افرادی که قصد دارند وارد این حیطه شوند، تاثیر بگذارد و از انتخاب خود پشیمان شوند.

این هنرمند در ادامه تصریح کرد: بیشتر سازهایی که در کشور وجود دارد وارداتی هستند و قیمت ارز شامل آنها می‌شود. در حالیکه ما در شهرستان چناران سازندگان توانمندی داریم که می‌توانند ساز، بسازند اما حمایت نمی‌شوند.

بازارهای فروش آثار هنری در چناران نداریم

در ادامه بررسی اقتصاد هنر در چناران،کوثر برات‌زاده یکی از هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی گفت: اولین بحثی که در اقتصاد هنر مطرح است، عدم وجود بازارهای فروش آثارهنری در چناران است. به طوریکه در بیشتر شهرهای بزرگ این امکان وجود دارد که هنرمند بتواند در حراج‌های فصلی آثار خود را به فروش بگذارد.

وی افزود: چون در اغلب شهرهای کوچک مردم آنقدر از نظر مالی قوی نیستند که بخواهند اثر هنری را بخرند به همان نسبت نیز میزان درآمد مردم شهرستان‌ها روی اقتصاد هنر تاثیر می‌گذارد.

برات‌زاده همچنین بیان کرد: در چناران، بیشتر افرادی در حوزه هنرهای تجسمی از درآمد حداقلی برخوردارند که به صورت آزاد کار می‌کنند و شاگرد خصوصی دارند که تعداد این هنرمندان اندک است.

وی با اشاره به مهاجرت هنرمندان به شهرهای بزرگ گفت: بیشتر هنرجویانی که در زمینه فعالیت‌های هنری استعداد دارند به دلیل عدم فرصت‌های شغلی مناسب به شهرهای بزرگ می‌روند و در همانجا موفق می‌شوند و از دست دادن نخبه‌های هنری لطمه‌ای به پیکره هنر این شهر وارد کرده است.

نیاز به دست‌های حمایتگر و سیاست گذاری‌های صحیح

همانطورکه در گزارش به آن اشاره شد، اقتصاد هنر در شهرستان چناران نیاز به دست‌های حمایتگر و سیاست گذاری‌های صحیح دارد. به طوریکه اگر زیرساخت‌های لازم در این شهرستان فراهم شود که هنرمندان بتوانند از این طریق اشتغالزایی کنند، نه تنها از افزایش مهاجرت به شهرهای بزرگ وگسترش حاشیه نشینی جلوگیری خواهد کرد، بلکه هنر چناران نیز با وجود داشتن استعدادهای هنری می‌تواند در این عرصه بدرخشد.