دستشان را ببوس تا عاقبت بخیر شوی

کلام تازه | بعضی اوقات ما انسان‌ها تحت تأثیر فضاهای اطراف از نیازهای مهم‌تر خود در زندگی غافل می‌شویم.

روزنامه «جوان»نوشت: مثلاً گاهی دیده می‌شود انسان نسبت به عملی مستحبی که افراد جامعه به آن رو می‌آورند شوق پیدا می‌کند و در هر حالتی او نیز به این جمع بپیوندد، اما توجه نمی‌کند که آیا کار واجب‌تری جلوی او نیست تا انجام دهد؟ مثلاً زیارت اربعین که بسیار سفارش شده از مستحب‌های بسیار اثرگذار است، اما اگر انسان پدر و مادرش برای این سفر راضی نباشند و او را منع کنند به هر دلیلی در اینجا ماندن و خدمت به آنان ثوابش بیشتر است، اما متأسفانه بعضاً دیده شده افرادی از این نکات دقیق غافل هستند و فکر می‌کنند عبادتشان مورد قبول است و چه بسا مورد غضب و نفرین پدر و مادر قرار گیرند. بعضی برایشان سخت است به دستوراتی که از طرف دین برای احترام به پدر و مادر است تن بدهند، چراکه باید با این دستورات مقابل پدر و مادر کرنش و تواضع کنند که این کار برایشان سخت است. در حالی که اگر خودشان را در جایگاه پدر و مادر بگذارند و این دستورات را با دید پدر و مادری نگاه کنند قانع می‌شوند. پس باید دانست احترام به پدر و مادر سودش به خود انسان برمی‌گردد. خلقت انسان طوری طراحی شده که باید نیازش را به وسیله پدر و مادر تأمین کند و در واقع آنان واسطه فیض بخشی از طرف خدا هستند. اگر پدر و مادر لقمه حلال و پاک و صفای معنوی نداشتند آیا فرزند می‌توانست میوه‌ای شایسته از این درخت باشد؟ کسانی را داریم که پدر و مادر شایسته‌ای نداشتند، اما به دلیل‌های دیگر در مسیر تربیت قرار گرفتند. این افراد بسیار کمیاب هستند، اما همان افراد نیز اگر به همان پدر و مادر بی‌احترامی کنند سعادتمند نمی‌شوند. پس در هر صورت مدیون پدر و مادر هستیم. به همین دلیل باید نکاتی ارزنده را در احترام به والدین مد نظر داشته باشیم و دست‌های آنان را ببوسیم تا عاقبت بخیر شویم.

احترام به والدین یعنی رفتار نرم با آنان

زبان نرم و ملایم و به دور از خشونت و تحمیل هر لفظی که باعث رنجش پدر و مادر باشد انسان را مورد غضب خدا و اهل بیت (ع) قرار می‌دهد. وقتی انسان می‌تواند یک حرف را با ملایمت به پدر و مادر منتقل کند، چرا خلاف ادب صحبت کند؟ البته خوب است برای اینکه مواظب زبان خود باشیم. به یاد زمان نوزادی و کودکی خود که چقدر مورد نوازش و محبت پدر و مادر بودیم بیفتیم تا بتوانیم خود را کنترل کنیم. ابراهیم بن مهزم گوید شبانگاه از نزد امام صادق (ع) آمدم به خانه‌‏ام در مدینه. رسیدم و مادرم همراهم بود و سخنی میان ما درگرفت و به او درشت گفتم و بامداد پس از نماز نزد آن حضرت رفتم و، چون به حضورش رسیدم بی‌‏سابقه به من فرمود: ای ابا مهزم! تو را چه با مادرت که دیشب با او درشت گفتی؟ نمی‌دانی شکمش منزلی بوده که در آنجا گرفتی و دامنش گهواره‏‌ای که تو را درفشرده و پستانش ظرفی که تو از آن نوشیدی؟ گوید، گفتم: «چرا». حضرت فرمود: با او درشتی نکن.

حق مادر به طور ویژه باید مورد توجه باشد

باید مواظب بود که خواسته مادر بعد از خواسته ما نباشد. یعنی خدایی نکرده مادر ما چیزی بخواهد، اما ما آن شیء را زودتر برای خود طلب کنیم. یکی از خطیبان می‌گفت از امام سجاد (ع) پرسیدند هیچ وقت دیده نشده است که شما با مادرتان سر یک سفره باشید. حضرت فرمودند: می‌ترسم قطعه‌ای از غذا بردارم که چشم مادر زودتر از دست من به آن غذا بوده باشد. آیت‌الله بهجت در این مورد فرمودند: تازه ایشان نامادری امام زین‌العابدین (ع) بود که این همه احترام داشت، اگر مادر واقعی ایشان بود چه حرمتی می‌داشت؟

احترام به فرزندان، احترام به پدر و مادر

یکی از صفات بسیار برجسته پدرم، محبت و مهربانی با فرزندان، نوه‌ها و عروس‌های خود بود. واقعاً محبتش بی‌نظیر بود. به طوری که همه بچه‌ها به پدربزرگ خود عشق می‌ورزیدند و عروس‌ها نیز او را پناهگاه خود می‌دانستند. او با محبت و بوسیدن نوه‌های خود منزلش را محل رفت و آمد آنان قرار داده بود. او به فرزندانش نیز سفارش می‌کرد با بچه‌ها برخورد خوبی داشته باشید. چون اگر ما به فرزندانمان محبت کنیم باعث رضایت پدر و مادرمان می‌شود، چراکه الان نوه‌های او هستند و دوست دارد با آنان رفتار خوبی شود. امام رضا (ع) به مردی گفت: آیا پدر و مادرت در قید حیات هستند؟ عرض کرد نه. فرمود آیا فرزندی داری؟ عرض کرد بله. حضرت برای اینکه از نعمت نیکی به پدر و مادر محروم نشود، فرمود: برو به فرزندت نیکی کن به عنوان نیکی به پدر و مادر.

اطاعت از پدر و مادر واجب است

اطاعت از پدر و مادر واجب است. مگر در صورتی که دستوری برخلاف دستور خدا داده و انسان را به گناه و معصیت دعوت کنند. فقط در این مورد نباید از آنان اطاعت کرد، اما در عین حال نباید با زبان تند یا توهین با آنان برخورد کرد، چراکه نیکی و احترام به پدر و مادر منحصر به پدر و مادر مسلمان نیست. امام باقر (ع) در این باره می‌فرمایند: سه چیز است که خداوند به احدی اجازه تخلف از آن‌ها را نداده است. اول ادای امانت چه صاحب امانت نیکوکار باشد، چه گناهکار. دوم وفای به عهد، خواه صاحب عهد صحیح العمل باشد یا بد عمل. سوم احترام و نیکی به پدر و مادر، خواه درستکار باشند یا نادرست.

احترام به والدین مرگ را شیرین می‌کند

حقیقتاً انسان اگر مواظب رفتارهای خود در ارتباط با والدین خود باشد هم در زندگی دنیا و هم در لحظات مرگ مورد توجه خدا قرار می‌گیرد. چه بسا از مرگ بد انسان را دور و لحظات مرگ را برای انسان شیرین می‌کند. گاهی مرگ بد را از انسان دور می‌کند و به جای آن زمان مرگ را به تأخیر انداخته و مرگی شیرین را برایش رقم می‌زند. احترام به پدر و مادر حساب را آسان می‌کند. یکی از منزل‌های سخت و جانکاهی که همه ما بخواهیم یا نخواهیم، چه اعتقاد داشته باشیم یا نداشته باشیم واقعیتی است که با قبول داشتن یا نداشتن ما تغییری نمی‌کند و همه آن را تجربه خواهیم کرد شب اول قبر و سؤال و جواب از اعمال است. سختی‌های مرگ از جان کندن شروع می‌شود و با شب اول قبر به سختی‌های آن نزدیک می‌شود، اما بعضی از اعمال سختی جان کندن و شب اول قبر را بر انسان آسان می‌کند. یکی از این اعمال احترام به پدر و مادر است. پیامبر (ص) می‌فرمایند: حق شناسی از والدین و صله رحم حساب را آسان می‌کند. آن‌ها که پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده، برقرار می‌دارند و از پروردگارشان می‌‏ترسند و از بدی حساب (روز قیامت) بیم دارند… با ارحام خود ارتباط برقرار کنید ولو با یک سلام کردن تا حساب قیامت بر شما آسان شود. ‏

چرا باید به پدر و مادر احترام بگذاریم؟

بعضی برایشان سخت است به دستوراتی که از طرف دین برای احترام به پدر و مادر است تن بدهند، چراکه باید با این دستورات مقابل پدر و مادر کرنش و تواضع کنند که این کار برایشان سخت است، در حالی که اگر خودشان را در جایگاه پدر و مادر بگذارند و این دستورات را با دید پدر و مادری نگاه کنند قانع می‌شوند. پس باید دانست احترام به پدر و مادر سودش به خود انسان برمی‌گردد. خلقت انسان طوری طراحی شده که باید نیازش را به وسیله پدر و مادر تأمین کند و در واقع آنان واسطه فیض بخشی از طرف خدا هستند. اگر پدر و مادر لقمه حلال و پاک و صفای معنوی نداشتند آیا فرزند می‌توانست میوه‌ای شایسته از این درخت باشد؟ کسانی را داریم که پدر و مادر شایسته‌ای نداشتند، اما به دلیل‌های دیگر در مسیر تربیت قرار گرفتند. این افراد بسیار کمیاب هستند، اما همان افراد نیز اگر به همان پدر و مادر بی‌احترامی کنند سعادتمند نمی‌شوند. پس در هر صورت مدیون پدر و مادر هستیم.
در احادیث نیز فلسفه احترام به پدر و مادر با عبارت‌های گوناگون ذکر شده است. مثلاً گویند مردی مادرش را به دوش گرفته و طواف می‌داد. پیامبر (ص) را در همان حالت دید، پرسید: آیا حق مادرم را ادا کردم؟ فرمودند: حتی حق یکی از ناله‌های زمان زایمان را هم ادا نکردی. امام رضا (ع) هشت دلیل ذکر کردند برای اینکه چرا خدا عاق والدین را حرام کرد؟ فرزندان را از احترام به فرمان خدا و احترام به پدر و مادر باز می‌دارد. سپاسگزاری و شکرگزاری از بین می‌رود. کفران نعمت به وجود می‌آید، چون پدر و مادر از نعمت‌های الهی هستند. موجب کمی و نابودی نسل می‌شود. احترام و حق شناسی نسبت به پدر و مادر کم می‌شود. قطع رحم می‌شود (خانواده‌ها از هم می‌پاشد). پدر و مادرها از فرزنددار شدن دلسرد می‌شوند. میل آنان نسبت به تربیت فرزند را از بین می‌برد. تا به حال از خود پرسیده‌اید که چرا بعضی با اینکه چه بسا موقعیت‌های خوبی در زندگی دارند، اما در نهایت به موفقیت و عزت دست پیدا نمی‌کنند؟ دلیلش همین بی‌احترامی و غفلت از پدر و مادر است.

والدین عزیز!
مراقب رفتارهای خود با فرزندان باشید

پدر و مادرها نیز باید برای حفظ جایگاه خود مواظب رفتارهای خود با فرزندان باشند. پدرم به ما احترام می‌گذاشت و رفتارش طوری متواضعانه و متین بود که ابهت و جایگاه پدری را برای ما خودش حفظ می‌کرد. واقعاً این رفتار او درس بزرگی بود که به ما اجازه جسارت نمی‌داد. او خیلی مواظب بود تبعیضی بین ما قائل نشود. باید پدر و مادرها به این نکته دقت کنند تا خدایی نکرده زمینه بی‌احترامی به فرزند را فراهم نکنند، چراکه اگر این اتفاق افتاد فرزند نمی‌تواند به این واجب الهی تن بدهد. مثل این است کسی را بخواهید به اجبار یا با اخلاق تند عاشق و شیفته نماز کنید.
قطعاً او نمی‌تواند به خاطر اخلاق تند ما نماز را ترک کند، اما اگر عاشق و شیفته نماز نشد، این به خاطر بد عملی ماست، چراکه باید دین را به خوبی به او منتقل می‌کردیم. رفتار پدر و مادر هم باید شیرین و با توجه به شخصیت فرزند باشد. پیامبر (ص) می‌فرمایند: خدا رحمت کند پدر و مادرانی را که به فرزندان خود بر احترام کردن به خودشان کمک کنند. یعنی کمک فرزندانشان کنند تا به آنان احترام کنند. با رفتار شایسته خود. یکی از راه‌هایش تبعیض قائل نشدن بین فرزندان است. بعضی از داشتن دختر ناراحت می‌شوند، برخی دیگر از پسر و در نهایت بین آنان تبعیض قائل می‌شوند.
در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) آمده است که ایشان از یکی از شاگردان و اصحاب پرسیدند که چرا گرفته و غمگینی؟ عرض کرد خداوند دختری به من عنایت کرد. فرمود: چرا ناراحتی؟ سنگینی او بر زمین است و رزق او با خداوند. نام او را چه گذاشتی؟ عرض کرد فاطمه. حضرت پس از تأملی سه بار فرمودند: آه آه آه و سپس دست روی پیشانی خود گذاشت و فرمودند: حال که اسم او را فاطمه گذاشتی مبادا او را لعن کنی و مبادا او را بزنی! رسول اکرم فرمودند: «خداوند رحمت کند کسی را که در نیکی و نیکوکاری به فرزند خویش کمک کند.»
بی‌تردید باید با فرزند رفیق بود، اما نباید با او طوری رفتار کرد که فرزند جرئت کند با پدر و مادر شوخی‌های دور از شأن و جایگاه پدر و مادر کند.