اگر بحران خشکسالی استمرار یابد، افزایش مهاجرت‌های روستایی چشمگیر خواهد بود

به هر روی زنگ خطر کم آبی در تمام دشت‌های استان به صدا در آمده و هیچ منطقه‌ای در این زمینه شرایط امنی را تجربه نمی‌کند. در همین باره نرگس حاجیان، دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی در دانشگاه فردوسی، در گفتگو با کلام تازه بر تاثیر خشکسالی چند دهه اخیر بر بافت جمعیتی شهرستان چناران اشاره کرده و می‌گوید: به طور کلی خشکسالی به عدم یا کاهش باران در یک دوره‌ی طولانی مدت گفته می‌شود و در مقایسه با سایر مخاطرات طبیعی مثل سیل، زلزله، آتش‌فشان، و …. یکی از عمده‌ترین مخاطرات از لحاظ درجه‌ی شدت، طول مدت، خسارات اقتصادی، اجتماعی و تلفات انسانی به شمار می‌رود. به دلیل ارتباط تنگاتنگ روستا و کشاورزی و وابستگی فعالیت اغلب خانوارهای روستایی شهرستان چناران به کشاورزی، خشکسالی می‌تواند زمینه‌ی خالی شدن روستاها را فراهم کرده و شاهد سرازیر شدن نیروی بیکار و فعال به سمت شهرها باشیم.

حاجیان ادامه می‌دهد: در حال حاضر خشکسالی در این شهرستان نه تنها بر منابع آب‌های سطحی تاثیر گذاشته و بر کاهش عمق آب‌های سطحی افزوده، بلکه بر منابع آب‌های زیرزمینی هم تاثیر گذاشته و متاسفانه وقوع خشکسالی در این شهرستان باعث بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب‌های زیرزمینی شده است و حتی قنوات این شهرستان با کاهش دبی مواجه شده به طوریکه تعداد زیادی از آنها خشک شده و همین عوامل بر کاهش رطوبت خاک و افزایش فرسایش خاک افزوده است و روند مهاجرتی روستاییان این شهرستان به سمت شهرها افزایش یافته است.

او در ادامه تاکید می‌کند: در واقع با وقوع خشکسالی در یک دوره‌ی طولانی مدت، معیشت و رفاه خانوارهای روستایی تحت تاثیر این مخاطره قرار می‌گیرد و منجر به کاهش در آمد خانوارهای روستایی، کاهش رفاه، بیکاری، عدم رغبت و ماندگاری در روستا و .. می‌شود و در بلند مدت مهاجرت از روستا به شهر به صورت یکی از پیامدهای خشکسالی بروز می‌کند که این امر متقابلا در کاهش تولید محصولات کشاورزی، کمبود محصولات اساسی نظیر گندم، جو، و …. و حتی تهدید امنیت غذایی تاثیر می‌گذارد. متاسفانه از عواقب مهاجرت روستاییان به شهرها می‌توان به خروج نیروهای توانمند انسانی از بخش کشاورزی و ورود آنها به عرصه‌های فاقد تخصص اشاره کرد که به تبع، خالی شدن روستا از نیروی جوان و سالمند شدن روستا را در پی دارد.

همین پژوهشگر حوزه برنامه‌ریزی روستایی اظهار می‌کند: متاسفانه سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در این زمینه از قوت بالایی بر خوردار نبوده، اگر بحران خشکسالی استمرار یابد، افزایش مهاجرت‌های روستایی چشمگیر خواهد بود، بنابراین باید نهادهای دولتی با برنامه‌ریزی‌های دقیق و سنجیده و مداخله‌گری مناسب از تخلیه‌ی روستاها در اثر خشکسالی جلوگیری کنند، و شرایط اشتغال‌زایی و تنوع فعالیت‌های زراعی و غیر زراعی را در نواحی روستایی سرعت ببخشند، زمانی‌که روستاییان تنها وابسته به فعالیت کشاورزی نباشند و در کنار کشاورزی به فعالیت‌های غیر زراعی هم اشتغال داشته باشند در زمان بحران‌های طبیعی مانند خشکسالی، تاب‌آوری آنها افزایش یافته و آسیب‌پذیری آنها در برابر این شوک و مخاطره‌ی طبیعی کاهش می‌یابد. اگر این چنین نباشد شاهد خالی شدن روستاها از نیروهای جوان و فعال از این نواحی به سمت شهرها هستیم و از طرفی بخش شهری قادر به ایجاد اشتغال برای همه‌ی مهاجران نیست در نتیجه معضلات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی به دنبال خواهد آمد .

وی در ادامه به راهکار مقابله با این بحران اشاره کرده و می‌گوید: پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها مقررات دسترسی به تسهیلات اعتباری برای روستاییان در معرض خشکسالی تسهیل پیدا کند تا اگر روستایی عزیزی توان کار آفرینی و اشتغال‌زایی را دارد بتواند به خوبی از آن بهره‌مند شود، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نواحی روستایی مثل گردشگری شناسایی شود و در جهت اشتغال‌زایی به کار گرفته شود. با برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی، سطح آگاهی روستاییان در زمینه‌ی راه‌اندازی کسب و کارهای کوچک افزایش یابد. سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با در نظر گرفتن سیاست‌های مختلف تشویقی از سوی دولت به سرمایه‌گذاری اقتصاد غیرزراعی در نواحی روستایی ترغیب شوند و با برگزاری کلاس‌های آموزشی و مشاوره به کشاورزان زمینه‌ی انتخاب روش‌های آبیاری مناسب و تغییر الگوی کشت به سمت گیاهانی که نیاز به آب کمتری دارند ارائه شود.

خبرنگار: محبوبه علی‌پور

طراح و توسعه دهنده سایت: آژانس تبلیغاتی کلام شهر