ریشه‌های دموکراسی در خاک شهرهای نخستین

کلام نیوز ؛ مجتبی جعفری | همه‌چیز از کنار هم قرار گرفتن خانه‌ها و یکجانشینی شروع شد. رفتارهای اجتماعی و تعاملات میان انسان‌ها، نخستین متولدین یکجانشینی بودند. سپس مبادلات، خرید‌ و فروش و در نهایت تجارت راه خود را به زندگی انسان‌ها باز کردند تا امور معاش تسهیل یابند.

رفته رفته گونه‌های تعامل انسان‌ها با یکدیگر رو به تحول گروید و همین امر موجب شد در برخی از این تعاملات، آسیب‌هایی نفوذ پیدا کنند. اختلافات اجتماعی و مبادلاتی مزیدی بر علت شد تا عاملی قدرتمند شکل گیرد و بر رفتار شهروندان نظارت کند. اما قدرت مدیریت بر انسان‌ها چنان لذت‌بخش بود که به سرعت حکومت‌ها شکل گرفتند تا سالیان دراز تفکرات دیکتاتوری و مستبدانه خود را بر جامعه تحمیل کنند.

اما جامعه‌ای که در آن استبداد حکم‌فرما باشد، با شاخص‌های بنیادین شهرنشینی غریبه است. یکی از معیارهای مهم شهرسازی، ساخت شهر بر اساس نیازها و خواسته‌های شهرنشینان است. شهری که در آن دموکراسی برقرار نباشد، شهر محسوب نمی‌شود.

تا آنجایی که ریشه‌ی همین واژه‌ی محبوب دموکراسی را هم می‌توان در تاریخ شکل گیری شهرهای باشکوه یونان باستان یافت. یونانیان اولین تمدنی بودند که ساخت شهرها را بر اساس نیازها و خواسته‌های شهروندان پایه‌ریزی کردند و طراحی شهر را به ساکنانش دیکته نکردند. در واقع دموکراسی در دوره‌ای شکل گرفت که یونان در اوج نظام برداری به‌سر می‌برد. یونانی‌ها دموکراسی را متولد کردند در حالی‌که سرتاسر زندگی‌شان سرشار از استبداد و نادیده گرفتن حق هم‌نوعانی بود که نام آن‌ها را برده گذاشته بودند.

اکنون در روزگار ما که بویی از برده‌داری در میان نیست و ظهور مساوات در میان انسان‌ها از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر محسوب می‌شود، چرا هنوز در حال مجبور کردن شهرنشینان به هر نوعی از شهرسازی هستیم و نظر شهروند برایمان بی‌اهمیت است؟