برج رادکان چناران را بیشتر بشناسید

شناسه خبر: 22384
تاریخ و زمان ارسال: ۲ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۲۶
نویسنده: اتاق خبر کلام تازه

کلام تازه | شهرستان چناران دارای جاذبه های گردشگری بسیاری است که می‌توانید با مرجعه به آن‌ها از فرهنگ اصیل و زیبایی‌های طبیعی منطقه لذت ببرید. برج رادکان یکی از همین جاذبه‌های تاریخی و معماری است که بسیاری از آن دیدن کرده‌اند و از کنار آن گذشته‌اند و برخی نیز به آن توجه و برداشت‌های خاصی از آن کرده‌اند. داشتن اطلاعات نجومی و معماری در بازدید از جاذبه‌های تاریخی سبب می‌شود که قضاوت بهتری در مورد این آثار داشته باشیم.

Table of Contents

برج رادکان چناران

برج رادکان چناران کجاست؟

برج رادکان از جاهای دیدنی شهرستان چناران به شمار می‌رود و در ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۳۶ کیلومتری چناران قرار گرفته است.

برای دسترسی به میل رادکان از مشهد به‌سمت چناران و از چناران به‌سمت جاده قوچان بروید. پیش از رسیدن به روستای بیگ نظر، مسیر خود را به‌سمت روستای رادکان عوض کنید. در جاده فرعی به یک دوراهی خواهید رسید. یکی از جاده‌های دوراهی به‌سمت روستای رادکان می‌رود. البته مسیر اصلی جاده برج رادکان در واقع از سمت روستای زینگر است که مسیر دوم در دوراهی مذکور محسوب می‌شود.

معرفی برج رادکان چناران

ارتفاع برج رادکان در حدود ۲۵ متر است. این برج بدنه‌ای استوانه‌ای شکل دارد و گنبد آن به‌شکل مخروط است. این اثر تاریخی را مربوط به دوره ایلخانان و قرن هفتم هجری دانسته‌اند. در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، برج رادکان به شماره ۱۴۶ در آثار ملی ایران به ثبت رسید. نمای خارجی این بنا تا ارتفاع سه متری آن به‌صورت ۱۲ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است.

بانی برج رادکان را خواجه نصیرالدین طوسی می‌دانند که با دانشمندی و اندیشمندی خود این برج را بر اساس داده‌های نجومی و به قصد خاصی که به آن اشاره خواهد شد، ساخته است. ساخت و طراحی این بنا به خواجه نصیر‌الدین توسی نسبت داده شده است و هیچ منبع خاصی وجود ندارد که آن را به‌طور قطع تایید کند. برخی از مستشرقین سابقه ساخت این بنای آرامگاهی از آثار دوره دیلمی می‌دانند و آن را آرامگاه زنی به نام مطلع‌الشمس معرفی می‌کنند. این نظریه نیز چندان قابل قبول نیست و در هیچ‌یک از منابع تاریخی ایرانی اشاره‌ای به آن نشده است.

جدید ترین اخبار چناران و گلبهار را در اینستاگرام کلام تازه بخوانید

معماری برج رادکان چناران

بلندای برج رادکان در حدود ۳۶ متر است. قطر داخلی بنا ۱۴ متر و قطر خارجی آن ۲۰ متر است. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع ۲/۵ متری به‌شکل ۱۲ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به‌صورت ۳۶ ترک نیم‌ستونی ساخته شده است. برج رادکان گنبدی مخروطی دارد و ساختمان آن در سال ۶۰۷ قمری به پایان رسیده است.

تاریخ احداث این بنا را هرتسفلد در سال ۶۸۰ ق.م ذکر کرده است. تاریخ منقوش بر کتیبه روی برج نیز سال ۶۶۰ هجری قمری را که هم‌زمان با اتمام ساخت بناهای وابسته به رصدخانه مراغه است را به‌عنوان تاریخ ساخت برج، نشان می‌دهد. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول می‌داند که برخی او را امیر ارغون مغول دانسته‌اند. این در حالی است که برخی منابع مقبره ارغون را در سلطانیه ذکر کرده‌اند.

این برج با ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی، پایه‌گذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه‌ای تقسیم می‌کند. هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را در بر می‌گیرد. دو در دیوار مقابل هم ساخته شده است و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه‌ای تقسیم کرده است. دقت در انتخاب مکان درها و دریچه‌ها در برج نشان می‌دهد که تعبیه آن‌ها یحتمل اتفاقی نبوده است. این برج دارای منفذهای دوازده‌گانه است.

بدنه برج آجرچینی ساده‌ای دارد و دارای تزیینات گچ‌بری است. برای استحکام‌بخشی بیشتر، حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده است که قابل‌توجه باشد. ورودی بنا که به‌صورت هلالی است، در ضلع جنوبی گنبد است. زیباترین قسمت بنا بخش فوقانی آن است که از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی تشکیل می‌شود و در میان تزیینات آجرکاری و گچ‌بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده‌اند، قرار دارد. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندود گچ و آهک است. ملاط گچ و آهک و آجر در تمام بنا به کار رفته است.

کاربری برج رادکان چناران

برخی معتقدند برج رادکان در روزگار خود برای استفاده نجومی ساخته شده است. برخی نیز معتقدند که برج مقبره بوده است. به‌دلیل شباهت این برج به آرامگاه‌های عصر دیلمیان، برخی چنین تصوری کرده‌اند.

گفته شده است این برج دارای ۱۲ روزنه بوده است و در عصر خود تنها وسیله برای تعیین چهار فصل، سال کبیسه و نوروز محسوب می‌شد. این در حالی است که اگر کمی اطلاعات تاریخی داشته باشیم، متوجه می‌شویم تقویم جلالی که امروزه آن را به کار می‌بریم، در عصر سلجوقیان، یعنی چندین قرن پیش از مغول توسط خیام ابداع شد و مورد استفاده قرار گرفت.

در دوره ایلخانان مغول، مباحث تقویمی و نجوم تقریبا فراگیر شده و به آن حد از پیشرفت رسیده بود که این برج نمی‌توانست تنها وسیله تعیین چهارفصل یا کبیسه باشد. بلکه می‌توان گفت این برج شاید یکی از ابزارهای نجومی آن عصر بوده است.

پژوهشگری با نام منوچهر آرین اولین کسی بود که نگاهی عمیق‌تر به برج رادکان انداخت.

وی با نگاهی به نوشته‌های حافظ ابرو که اشاره کرده بود نور ماه در موقع حلول خود هربار از یکی از دوازده دریچه این برج نمایانده می‌شود، به این نتیجه رسید برج را بررسی کند.

وی بر این عقیده است که درهای برج در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده‌اند. این پژوهشگر برج را تنها وسیله‌ای دانسته است که می‌توانستند از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد.
وی مشاهدات و تحقیقات خود را در کتابی به نام «نگاهی دیگر به برج‌ها» منتشر کرد و در اختیار دیگران قرار داد. اینکه آنچه نویسنده این کتاب گفته صحیح است یا خیر، نیاز به تحلیل گفته‌های وی دارد.

بیشتر بخوانید: رمزگشایی ۶ فقره سرقت در چناران

نظریه طراحی برج رادکان چناران بر پایه دانسته‌های نجومی، بر اساس گفته حافظ ابرو شکل گرفته است. اما گویا نویسنده این کتاب بر اساس نظریات خود نتیجه‌گیری کرده است. داده‌های تاریخی نشان می‌دهد در دوره ایلخانان به‌ویژه عصر خواجه نظام‌الملک نجوم آن‌قدر پیشرفت کرده بود که نیاز به چنین سازه‌ای به‌طور خاص، تنها برای کاربرد نجومی نبوده است. رصدخانه مراغه خود نشانی بر این امر است که به‌راحتی می‌توانست تمام حرکات آسمانی و وقایع نجومی را رصد کند.

خواجه نصیر‌الدین توسی کیست؟

خواجه نصیر‌الدین توسی فیلسوف، فقیه، ستاره شناس، ریاضی‌دان و منجم، پزشک و معمار ایرانی سده هفتم است.

وی احیا کننده فلسفه مشایی پس از ابن سینا بود. از کارهای مهم خواجه ساخت رصدخانه معروف مراغه است که در آن کتابخانه‌ای چهل‌هزار جلدی دایر کرد. خواجه را می‌توان عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول دانست. خواجه یکی از گسترش‌دهندگان علم مثلثات است. در قرن شانزدهم میلادی کتابهای مثلثات او به زبان فرانسه ترجمه شد.

خواجه را می‌توان یکی از سرشناس‌ترین شخصیت‌های تاریخ فکری اسلامی دانست. وی در زمان حمله مغول به ایران در پیش ناصرالدین، محتشم قهستان به کارهای علمی مشغول شد. در همین زمان توانست کتاب اخلاق ناصری را بنویسد. وی در دوران هلاکو سمت وزیر و مشاور را بر عهده داشت. خواجه در هجدهم ذی‌الحجه سال ۶۷۲ هجری قمری وفات یافت و در کاظمین دفن شد.