راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری

سید هادی حسینی- کارشناس ارشد زمین شناسی و عضو سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی| زلزله یک پدیده طبیعی ناشی از فرآیندهای دینامیکی درون زمین است. این پدیده، حاصل حرکت و برخورد صفحات تکتونیکی پوسته زمین است که با آزاد شدن ناگهانی انرژی، لرزش‌هایی را در سطح زمین ایجاد می‌کند. این لرزش‌ها می‌توانند منجر به خسارات جانی و مالی گسترده شوند. درک علمی و دقیق از زلزله و آمادگی برای مقابله با آن، از اهمیت بالایی برخوردار است.

زلزله‌ها عمدتاً ناشی از حرکت و شکستگی ناگهانی در امتداد گسل‌ها هستند. گسل‌ها، شکستگی‌های بزرگی در پوسته زمین هستند که امکان حرکت نسبی بین دو بلوک سنگی را فراهم می‌کنند. انرژی جمع‌شده در طول زمان، به صورت امواج لرزه‌ای آزاد می‌شود که در تمام جهات حرکت می‌کنند و باعث لرزش زمین می‌شوند. علاوه بر این، فعالیت‌های آتشفشانی، ریزش زمین، و انفجارهای هسته‌ای نیز می‌توانند باعث ایجاد زلزله‌های کوچک‌تر شوند. از همین روست که مطالعه و پایش زلزله‌ها به دلایل متعددی هم چون شناسایی مناطق پرخطر و تعیین احتمال وقوع زلزله‌های بزرگ در آینده، طراحی و ساخت ساختمان‌ها و زیرساخت‌های مقاوم در برابر زلزله، توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام برای اطلاع‌رسانی به مردم قبل از وقوع زلزله‌های بزرگ، برنامه‌ریزی برای واکنش سریع و مؤثر در زمان وقوع زلزله اهمیت دارد.

منطقه چناران در مجاورت چندین گسل فعال قرار دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به گسل‌های آبقد، رادکان و چشمه گیلاس اشاره کرد. گسل درونه-کاشمر، به عنوان بزرگ‌ترین گسل خراسان، نیز می‌تواند در صورت تحریک و فعالیت، بر گسل‌های منطقه چناران تأثیر بگذارد. پایش دقیق این گسل‌ها و تحلیل داده‌های لرزه‌نگاری، برای ارزیابی خطر زلزله در منطقه ضروری است.

آمادگی در برابر زلزله شامل مجموعه‌ای از اقدامات است که قبل، حین و بعد از وقوع زلزله باید انجام شود، مواردی همچون: آموزش مردم در مورد نحوه رفتار صحیح در هنگام وقوع زلزله، شناسایی نقاط امن در ساختمان‌ها و تهیه کیف نجات اضطراری، مقاوم‌سازی ساختمان‌های موجود و رعایت استانداردهای ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله در ساختمان‌های جدید، تهیه برنامه‌های تخلیه اضطراری، تعیین نقاط امن تجمع و ذخیره‌سازی مواد غذایی و آب کافی، بیمه کردن وسایل و تجهیزات و دارایی‌ها برای جبران خسارات احتمالی.

زلزله یک پدیده طبیعی است که نمی‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد، اما با افزایش آگاهی، آمادگی و برنامه‌ریزی صحیح، می‌توان خسارات ناشی از آن را به حداقل رساند.