تپه چناران، میراثی هفت هزار ساله در کشاکش بی‌مهری‌ها

آنچه امروز بر تپه چناران می‌گذرد، تصویری ناخوشایند از ناهنجاری و سودجویی است. به گفته محمد طاهریان مقدم، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چناران، با وجود تعیین عرصه و حریم تپه و ابلاغ ضوابط آن به دستگاه‌های ذیربط، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و شبانه در این منطقه به معضلی جدی تبدیل شده است. طاهریان مقدم در این خصوص اظهار داشت: این ساخت‌وسازها که بصورت غیر مجاز , بدون پروانه و در تعطیلات انجام می‌شوند، نه تنها به لایه‌های باستانی  تپه آسیب می‌رسانند، بلکه با رهاسازی زباله‌ها و فاضلاب شهری، این اثر ارزشمند را در معرض نابودی قرار داده‌ است.

سودجویان و کسانی که خود را مالک زمین‌های این منطقه می‌دانند، با اسناد قولنامه‌ای (که امکان انتقال به دولت را ندارند) به خرید و فروش زمین‌ها در حریم تپه اقدام می‌کنند. این در حالی است که اداره صنعت و معدن و تجارت و بنگاه‌های معاملاتی از ممنوعیت خرید و فروش زمین‌ها در این منطقه مطلع بوده و حتی در قولنامه‌ها نیز مسئولیت استعلام از میراث فرهنگی را بر عهده خریداران بی اطلاع گذاشته‌اند. به گفته طاهریان مقدم، اداره صنعت، معدن و تجارت مکاتبه‌هایی را انجام داده و به تمامی بنگاه‌ها شهر چناران نیز ابلاغ شده است که خرید و فروش زمین‌های حریم تپه چناران ممنوع است.

با وجود این چالش‌ها، تلاش‌هایی نیز برای حفاظت و ساماندهی تپه چناران صورت گرفته است. مسدود کردن مسیرهای منتهی به تپه با نیوجرسی با همکاری شهرداری چناران، نصب تابلوهای معرفی اثر و مکاتبه با دستگاه‌های خدمات رسان برای جلوگیری از ارائه خدمات به ساخت‌وسازهای غیرمجاز، از جمله این اقدامات است. با این حال، سودجویان با یگان حفاظت میراث فرهنگی و نیروهای اجرائیات شهرداری درگیر شده و حتی تابلوهای معرفی اثر را به سرقت برده‌اند و از میله‌گذاری برای مشخص نمودن حریم تپه جلوگیری کرده‌اند. مسئول نمایندگی میراث‌فرهنگی چناران در این خصوص افزود: متاسفانه ذینفعان و افراد سودجو تابلو را به سرقت بردند و مانع از میله‌گذاری شدند.

با وجود موانع، امید به آینده‌ای بهتر برای تپه چناران همچنان وجود دارد. در جلسات متعددی که با شهردار و اعضای شورای شهر چناران و مسئولین میراث فرهنگی استان برگزار شده، بر ساماندهی این اثر تاریخی تاکید شده است. در چشم‌انداز بلندمدت، طرح ساماندهی تپه چناران شامل احداث مراکز گردشگری، فضای سبز، کافی شاپ، کتابخانه و فرهنگسرا ,رستوران سنتی و موزه است. طاهریان مقدم در خصوص طرح‌های آتی بیان داشت: در نظر داریم طی جلسات متعددی که با شهردار و اعضای شورای شهر چناران و مسئولین میراث فرهنگی استان برگزار گردیده است نسبت به ساماندهی آن اقدام کنیم. البته مردم و ساکنین محدوده تپه باستانی باید کمک کنند.

همچنین، پیش‌بینی کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های باستانی شهرستان، به ویژه تپه چناران، و نمایش اشیاء کشف شده در موزه‌ای در محدوده تپه نیز در دستور کار قرار دارد. اداره کل میراث فرهنگی استان نیز تمایل دارد با مشارکت شهرداری نسبت به ساماندهی تپه تاریخی چناران اقدام کند و مقرر شده است شهرداری چناران مبلغ 1 میلیارد تومان و میراث فرهنگی نیز اعتباری جهت ساماندهی آن در نظر بگیرند. به گفته طاهریان مقدم، میراث فرهنگی شهرستان نیز با دستگاه‌های خدمات رسان مکاتبه‌ای انجام داده که کسانی که ساخت و سازهای غیر مجاز و بدون پروانه ساختمانی در حریم تپه چناران انجام می‌دهند، هرگونه خدمات رسانی به متصرفان ممنوع می‌باشد.

تپه چناران، این میراث هفت هزار ساله، نیازمند توجه و حمایت همه‌جانبه است. همکاری مردم و ساکنین محدوده تپه باستانی، برخورد قاطع شهرداری با ساخت‌وسازهای غیرمجاز، تخصیص اعتبارات لازم برای ساماندهی و حفاظت از تپه و جلوگیری از سودجویی‌ها، می‌تواند این اثر ارزشمند را از نابودی نجات داده و به نگینی درخشان در تاریخ و فرهنگ ایران تبدیل کند. امید است با همت مسئولان و مشارکت مردم، تپه چناران بار دیگر شکوه و عظمت خود را بازیابد.