این فضای شهری ، برازنده‌ی مردم چناران نیست

پایگاه خبری تحلیلی کلام تازه – مریم اصغری | طبیعتا طراحی مبلمان شهری و فضای شهری در بحث شهرسازی بسیار حائز اهمیت است و به همین جهت ساختارها باید بتوانند در رفتار شهروندان اثر داشته باشند و به نوعی تاثیر رفتار شهروندان بر محیط نیز حفظ شود.

در تمام دنیا بافت قدیمی یک ارزش محسوب می‌شود اما در کشور ما می‌تواند به نوعی ضد ارزش باشد. چرا که بافت قدیمی در صورتی ارزشمند است که در مرحله اول بازآفرینی شود و برای ملک یا مکان، کاربری جدید و متناسب با ماهیت تعریف شود و پس از آن به بازسازی و تامین و نگهداری آن توجه شود که فرسوده بودن تبدیل به مخروبه بودن نشود. در چناران نیز محله‌های قدیمی باید در همین مدار قرار بگیرند و به ارزش‌گذاری آنها توجه ویژه شود. برای صحه گذاشتن بر این مطالب باید بدانیم که خیلی شهرها سابقه تاریخی داشته و مبلمان شهری مبتنی بر سابقه است. به طور مثال در ساختار شهر یزد استراحتگاه موقتی در کنار درب منازل، مبتنی بر رفتار اجتماعی و آداب و رسومات منطقه‌ای است.

لزوم به کارگیری المان‌های شهری بر اساس آداب اجتماعی

در مقابل شهرهای سنتی شهرهایی هستند که با رویکرد مدرنیسم توسعه پیدا می‌کنند. بنابراین طراحی مبلمان شهری آنها نیز بر مبنای نیاز و فرهنگ جامعه شکل می‌گیرد. همچنین در کنار مبلمان شهری، المان‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که یک سری آداب اجتماعی مثل ورزش، نوع دوستی، کمک کردن و… را تعلیم و توسعه دهند. مبلمان شهری باید به گونه‌ای خلاقانه و با توجه به نیازها و رفتار شهروندان طراحی شود تا برقرار کننده اختیارات و تعاملات اجتماعی باشد و محیط شهری در مرکز تعاملات اجتماعی قرار گیرد. در شهرهای کوچک بعضی چهاراه‌ها مرکز این تعاملات هستند.

با این پیش فرض به شهرستان چناران می‌رویم و آنچه در ادامه خواهید خواند بخشی از مشاهدات و مناظرات بی‌طرفانه است که در راستای تهیه نموداری در مقایسه با استانداردهای شهرسازی انجام شده است.

آنچه که ما در بازدید میدانی از شهرستان چناران مشاهده کردیم، وضعیت نه چندان خوشایندی بود که بیان آن نیز آسان نیست. در این شهر، کمتر نشانی از بافت شهری متعارف به چشم می‌خورد. بافت ورودی شهر و آسفالت نامناسب و فرسوده خیابان امام خمینی به عنوان مرکزیت شهر نیز بسیار ناهمگون با شهرسازی است. عرض خیابان‌هایی مثل خیابان بلوار شهدا اصلا متناسب با حجم تردد روزانه نیست و نکته قابل توجه این است که هم جوی کنار خیابان فاقد جدول‌کشی مناسب است و هم در سمت مقابل، خیابان‌کشی تا مقابل درب مغازه‌ها ادامه یافته و عملا پیاده رویی وجود ندارد.

از این نکته نیز بگذریم که علائم راهنمایی و رانندگی در سطح شهر بسیار کمتر از سطح توقع استاندارد است و به طور مثال حتی گاها به خط‌کشی خیابان در مقابل درب مدرسه و یا استفاده از علائم هشداری مناسب در سطح شهر پرداخته نشده. چه بسا که این نکته مستقیما با جان افراد در ارتباط است.

طراحی یا گسترش شهری باید به گونه‌ای متناسب با خواسته و نیاز شهروندان باشد

همانطور که می‌دانیم در شهرهای کوچک بازارها خطی است و به همین جهت پیاده‌رو سازی مبحث مهمی است اما در تمام سطح شهر حتی در مکان‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد، ساخت آن از هیچ الگویی تبعیت نمی‌کند و به اصطلاح ساده‌تر، به قدری پایین و بالا دارد که پیاده روی با کفش اسپرت هم خسته‌کننده به نظر می‌رسد. حال اینکه در طراحی پیاده‌رو باید به مسائل مهمی چون، مناسب سازی پیاده رو علی الخصوص برای بانوان و افراد مسن، استفاده از رمپ با شیب مناسب برای معلولین یا کالسکه‌ها، عدم تعبیه پله برای یک دست سازی، طراحی پیاده‌رو برای نابینایان، یکسان سازی پیاده‌رو ها در کلیه سطح شهر هم به لحاظ زیباسازی و هم به لحاظ کاربری، تعیین حریم خیابان و… توجه دو چندانی داشت. حائز اهمیت است که هرنوع طراحی یا گسترش شهری باید به گونه‌ای متناسب با خواسته و نیاز شهروندان باشد و علائق و سلائق آنها را تامین کند.

نقدی که به شهرسازی ما در کل کشور وارد است این است که در مقایسه با کشورهای پیشرفته هیچ توجهی به مناسب سازی شهر برای بانوان نداریم. در کشورهای پیشرفته حتی در پل‌ها به مناسب سازی مسیر عبور پل برای تردد با کفش پاشنه‌دار نیز توجه می‌شود.

در کوچه‌های فرعی این شهر، لوله‌های آب رها شده از خانه‌ها در کوچه و در آبراهه وسط خیابان به وضوح به چشم میخورد که در درجه اول به لحاظ بهداشتی و در مرحله بعد برخلاف اصول طراحی شهری مدرن است. همچنین نماسازی شهری رعایت نشده و مشخصا ساختمان سازی‌ها نیز از قوانین تبعیت نکرده‌اند.

نمیدانم ما با رانندگی در این شهر غریبه بودیم یا میدان دوطرف زیر پل قوانین را به سخره گرفته بود که هرکسی از هر سمتی و با هر اولویتی حق تقدم و یا حتی پارک خودرو خود را داشت. سراشیبی غیر استانداردی که در زمان خیابان‌کشی هموارسازی نشده، هم نمای شهری را بی قانون جلوه می‌داد و هم مشکلاتی در تردد ایجاد می‌کرد.

شرایط و وضعیت محله اصلا خوب نیست

در گفتگوی میدانی، محمد رضا میراب ساکن محله مسجد اعظم گفت: شرایط و وضعیت محله اصلا خوب نیست و خاکی بودن کوچه‌ها مشکلات زیادی ایجاد کرده است. مدت‌ها است که پیگیر آسفالت کوچه هستیم و اول بهانه شهرداری این بود که تا خانه‌ها ساخته نشود، آسفالت کوچه ‌ها امکان پذیر نیست، چراکه موقع لوله‌کشی آب و گاز و … شکافته می‌شود و با این بهانه ما مدتی از در خواستمان کوتاه آمدیم. اکنون نیز که تمام خانه‌ها ساخته شده، باز هم جواب مشخصی نگرفتیم. حالا شهرداری گفته است که نفری یک میلیون تومان واریز کنید تا آسفالت انجام دهیم. کوچه‌ها واقعا وضعیت بد و اسفباری دارد و ما حتی از شرایط به وجود آمده فیلم و عکس تهیه کردیم و برای شهردار بردیم و تنها کاری که برایمان انجام داد این بود که گفت به شهرسازی مراجعه کنید و دستور اسفالت را خواهم داد. حالا هزینه آسفالت را ۷۰ میلیون براورد کردند که ساکنین کوچه باید آن را پرداخت کنند تا شهرداری پروژه آسفالت را انجام دهد. طبیعتا خیلی از ساکنین مستاجر هستند و مالکین نیز رفت و آمد ندارند و مشکلات را درک نکرده و و سهم خود از این مبلغ را پرداخت نمی‌کنند.

زیبایی و نظافت شهر اصلا در نظر گرفته نمی‌شود

یکی از کسبه چناران نیز اذعان داشت: زیبایی و نظافت شهر اصلا در نظر گرفته نمی‌شود. اگر به جوی‌های داخل خیابان نگاه کنید، متوجه این وضعیت وخیم می‌شوید. در محله‌هایی مثل اینجا که خیابان‌های اصلی و پرتردد شهر است و مغازه‌ها وجود دارند، شهرداری حتی چند سطل زباله قرار نداده است. طبیعتا کسبه وقتی آشغال‌ها را در پلاستیک می‌ریزند، گربه و سگ پلاستیک‌های زباله پاره می‌کنند و باز مجبور به جمع‌کردن آن هستند. به همین جهت مستقیم زباله‌ها را داخل جوی می‌ریزند.

وی ادامه داد: وقتی در کلاس آموزشی که برای گرفتن جواز مغازه گذاشته بودند شرکت کردم، رئیس شهرسازی تنها پاسخش این بود که عوارض و مالیات خود را پرداخت کنید تا شهرداری بتواند مشارکت لازم را داشته باشد. حالا ما عوارض و مالیات را پرداخت کردیم و هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است. همچنین اکثر ساخت و سازها در اینجا به شکل خلاف انجام می‌شوند و یکی مثل من که ۱۵ میلیون هزینه کردم و پروانه ساخت گرفتم به دنبال استفاده از خدماتی که حق شهروندی‌ام می‌باشند، هستم و خانه‌های کنار من خلاف ساختند. چرا هیچ نظارتی به این موضوع وجود ندارد؟

برون‌ریزی آب فاضلاب خانگی به داخل کوچه و خیابان

ابوالفضل دانایی از وضعیت برون ریزی آب فاضلاب خانگی به داخل کوچه و خیابان گله داشت و می‌گفت چرا مثلا من که هزینه کرده و آب فاضلاب خانه‌ام به داخل چاه می‌رود، باید در این شرایط قرار بگیرم که آب حمام و فاضلاب همسایه‌ها در کوچه رها شود و این وضعیت اسفناک و غیر بهداشتی ایجاد شود؟ این را به یکی از مسئولین شهرداری گفتم و ایشان جواب داد من تلاش کردم تا کلاس آموزشی بگذارم تا زمانی که مردم برای دریافت جواز و پروانه ساخت مراجعه می‌کنند، برای کسانی که در این کلاس‌ها شرکت نمی‌کنند، پروانه صادر نشود اما متاسفانه با این طرح موافقت نشد و مشکلات زیادی بر اثر ساخت و سازهای خلاف به وجود آمده و این ناشی از عدم نظارت است. شهرداری باید با به کارگیری نیروهای سالم و مسئول کاری کند که خلاف سازی امکان پذیر نباشد و همه مجبور به اخذ مجوز و پروانه ساخت باشند. متاسفانه مشکل اصلی ما سیستم و ضعف مدیریتی است.

شهروند دیگری می‌گفت: محله‌هایی مثل ۲۲ بهمن، ۱۵ خرداد، خیابان شهدا، کاشانی و مهدیه واقعا وضعیت بدی دارد و از خیابان‌های مملو از چاله گرفته تا عرض نامناسب خیابان برای تردد و آسفالت‌های فرسوده که در واقع تنها با دنده یک و دو در این شهر می‌توان تردد کرد و فاصله بین دوچاله کمتر از فرصت تغییر دنده است.

خانم جوانی از عدم وجود مکان‌های تفریحی مناسب گلایه داشت و بیان می‌کرد: یک روز عصر جمعه که می‌خواهم فرزندم را به پارک ببرم، واقعا نمی‌دانم کجا باید بروم. اینجا در بزرگترین پارک شهر حتی چند لامپ نمی‌گذارند که از عصر به بعد قابل استفاده باشد. اصلا در شب کسی جرات نمی‌کند به پارک برود و این مشکل روشنایی تنها مختص به پارک‌ها نیست.

جذب سرمایه و ایجاد درآمدزایی

اگر مبلمان شهری به مجموعه‌ای از المان‌ها، فضاسازی ها ، نورپردازی‌ها و طراحی‌های مناسب شهری گفته می‌شود، در چناران هیچ نشانی از این موارد نبود و یا لااقل اینقدر کم بود که به چشم نمی‌آمد. در واقع قصد داشتیم در این گزارش به طراحی مبلمان شهری بپردازیم. اما آنچه که عیان است، شهرستان چناران هنوز از اولویت‌های اصلی ذیل عنوان شهر بودن به دور است و طبیعتا این موضوع مستقیما با شهرداری و شورای شهر در ارتباط است. چرا که بودجه و اعتبارات تخصیص یافته به شهرداری‌ها صرفا باید در جهت رفاه حال شهروندان هزینه شود و در اینجا این سوال مطرح است که ضعف مدیریت، این اتفاقات و ناهماهنگی‌ها را به وجود آورده است؟ یا عدم پرداختن به مشکلات شهری و بی اهمیت بودن این قبیل مسائل برای دست اندرکاران شهرستان چناران؟

در این بین بحث امنیت شهری نیز مطرح است. چرا که چناران در بافت زلزله خیز قرار دارد و این بافت فرسوده می‌تواند تبعات جبران ناپذیری را داشته باشد که طبیعتا با نظارت بر ساخت و سازهای استاندارد و نوسازی بافت فرسوده، می‌توان در جهت بهبود شرایط گام برداشت.

عملا بخشی از وظایف شهرداری درآمدزایی برای شهر است و برای این موضوع نباید تنها به عوارض و مالیات دلخوش و متکی بود. شهردار و شورای شهر باید با جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران هم در جهت کارآفرینی گام بردارند و هم به کسب درآمد برای شهر بپردازند تا لااقل از همین منبع مالی، بخشی از هزینه‌های شهری را چه در بخش عمرانی و چه در بخش رفاهی هموار کنند.