اقتصاد و سیاست خارجی؛ چالشهای دولت سیزدهم
- شناسه خبر: 15803
- تاریخ و زمان ارسال: ۵ خرداد ۱۴۰۰ ساعت ۰۲:۳۱
- نویسنده: کلام تازه - عباس یعقوبی

کلام تازه | میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ و نامشخص بودن چگونگی شرایط کشور و وضعیت برجام، در ایام برگزاری انتخابات و همچنین زمان به قدرت رسیدن رئیس جمهور آینده، ابهامات چالش برانگیزی است که می تواند شرایط متفاوتی را پیش روی دولت سیزدهم قرار دهد. کلام تازه به منظور بررسی این موارد، با سه تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفتگو کرده است که در اوامه میخوانید.
میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ و نامشخص بودن چگونگی شرایط کشور و وضعیت برجام، در ایام برگزاری انتخابات و همچنین زمان به قدرت رسیدن رئیس جمهور آینده، ابهامات چالش برانگیزی است که می تواند شرایط متفاوتی را پیش روی دولت سیزدهم قرار دهد.
در همین خصوص سیدرضا اکرمی، عضو جامعه روحانیت مبارز در مصاحبهای گفته بود «کاندیداهای ۱۴۰۰ بدانند که سر سفره چرب و نرمی نخواهند نشست.» اصولگرا و اصلاحطلبش هم فرقی نمیکند؛ رئیس جمهور آتی از هر کدام از این دو طیف که باشد، ایران را با یک اقتصاد نیمه تعطیل، کرونا، انبوهی از گرههای سیاست خارجی و احیانا تحریم تحویل خواهد گرفت.
میگوییم تحریم چون برجام و تحریمها در چنان وضعیت سینوسی و ناپایداری قرار دارند که مشخص نیست سرنوشت آن تا ورود مستاجر جدید به پاستور مشخص شود یا نه.
این موضوع در ویژهنامه نوروزی کلام تازه مورد بررسی قرار گرفته است
برای تهیهی این ویژهنامه به اینجا مراجعه فرمایید

اواسط اسفند وقتی تروئیکای اروپایی پس از یک هفته مانور تبلیغاتی برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام سازمان بینالمللی انرژی اتمی صرف نظر کرد، رویترز به نقل از یک مقام دیپلماتیک فرانسوی نوشت که تهران پالسهای مثبتی برای پذیرش مذاکرات غیررسمی با حضور واشنگتن فرستاده است؛ پالس مثبتی که قبلتر منفی بوده است.
این دیپلمات فرانسوی به رویترز گفته بود هدف این است که همه طرفهای موضوع هستهای ایران «پیش از آغاز نوروز» به «میز مذاکره» آورده شوند.
در عین حال اما تحلیلهای دیگری بودند که چنین انتظاری را خوشبینانه تلقی میکردند. همان زمان العربی الجدید با اشاره به طنابکشی ایران و طرف مقابل بر سر برجام، پیشبینی کرده بود که احتمالا کش و قوسها بین تهران و واشنگتن تا پس از انتخابات ایران ادامه داشته باشد.
بسیاری از سیاستمداران نیز تاکید میکردند که مذاکره و توافق ایران و آمریکا قطعی است اما نمیتوان گفت که زمان آن پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران خواهد بود یا پس از آن.
از این رو نمیتوان با قطعیت گفت که رئیس جمهور بعدی ایران، بر سر یک سفره تحریمی خواهد نشست یا سفره نیمه تحریمی یا سفرهای که بار تحریم از میانش برداشته شده و در عوض اختیار فروش نفت جایگزین آن شده است.
تعیین تکلیف برجام و تحریم تا خرداد ۱۴۰۰، تاثیر صد در صدی بر روند انتخابات ریاست جمهوری و به تبع نتیجه آن دارد. از همین روست که دولت همه همّ و توان خود را به کار برد تا بتواند پیش از ترک پاستور، آنچه در دوران آن بر سر برجام آمده را سر و سامان دهد.
دولت از این اهتمام، در کنار تمام انگیزههای پیدا و پنهان و کوچک و بزرگ خود، قطعا انگیزه انتخاباتی نیز دارد. حل مساله برجام، رفع تحریمها هر چند به صورت ناقص و به دنبال آن گشایشهای اقتصادی در دقیقه ۹۰، نه تنها از رخوت و عدم استقبال مردم برای حضور در انتخابات خواهد کاست، بلکه آرای آنها را به سوی کاندیدایی که سیاستهایش تداوم سیاست دولت فعلی باشد، جلب خواهد کرد.
به دلیل همین گرایش آرای عمومی است که اتفاقا طیف اصولگرا نیز میکوشد خود را ناجی برجام و البته دارای برنامههایی برای گفتوگو با آمریکا و لغو تحریمها نشان دهد. چهرههای مطرح اصولگرا بارها مطرح کردهاند که اصولگرایان صلاحیت بیشتری برای مذاکره دارند. مصاحبه آبانماه حمیدرضا ترقی، عضو حزب موتلفه اسلامی در همین ارتباط سر و صدای زیادی به پا کرد.
او با اشاره به مذاکرات بهزاد نبوی در دولت شهید رجایی در خصوص قراردادها و آزادی گروگانهای آمریکایی، گفته بود: آمریکاییها بهراحتی توانستند آن را زیر پا بگذارند و به تعهدات خود عمل نکنند و پولهای ما را پس از آزادی اسرای جاسوس بازنگردانند. این نشان داد که آن توافق منطقی و درست نبود.
این چهره اصولگرا با ذکر چند نمونه دیگر از مذاکرات اصلاحطلبان با آمریکاییها، تاکید کرده بود که «متأسفانه هر وقت مذاکرات توسط اصلاحطلبان صورت گرفته ما همین خسارت را دیدهایم.»
او حتی پا را فراتر از تاریخ انقلاب گذاشته و به دوران مصدق هم اشاره کرده و توضیح داد: «در آن مقطع هم آمریکاییها قول دادند که با اخراج تودهایها از سیستم حکومتی ایران به دولت مصدق کمک کنند اما هیچ کمکی که به او نکردند هیچ، بلکه کودتا به راه انداختند.»
هرچند که چند روز پس از این مصاحبه، محمد هاشمی رفسنجانی در پاسخ به این اظهارات ترقی، از اصولگرایان پرسیده بود: «بگویید در کدام مذاکره موفق بودهاید؛ مثلا در دوره سعید جلیلی؟» هاشمی بعد هم به طعنه افزوده بود: «اصولگرایان میگویند مذاکره برای ما خوب است اما برای رقیب و جناح مقابل بد است؛ به هر حال اصطلاحاتی مانند کاسبان تحریم و غیره در ادبیات ما پیدا شده که عدهای، از این نوع مسائل تحریمی و مذاکره برای منافع جناحی خود استفاده میکنند؛ حال اینکه بر سر مردم چه میآید، برایشان مهم نیست.»
اما در شرایطی که برجام و تحریم، دغدغه اصلی کشور است، این طنابکشی بر سر اینکه کدام جناح مذاکرهکننده بهتری است، یکی از بزرگترین دعواهای انتخاباتی است. به ویژه آنکه پای کاندیداهای نظامی نیز به میان آمده و جالب اینکه آنها نیز در تحرکات انتخاباتی خود نه تنها مذاکره را نفی نکردهاند، بلکه چراغ سبز هم برای آن نشان میدهند.
کلام تازه را در اینستاگرام دنبال کنید
محسن رضایی، مرد نظامیای که طعم ناکامی در انتخابات ریاست جمهوری را چندین بار چشیده است، اسفندماه در حالی که چند ماه بیشتر تا انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باقی نمانده، در واکنش به انتقادها درباره کاندیداتوری نظامیها، در اظهاراتی جالب، نظامیها را به «امیرکبیر» تشبیه کرد.
او گفت: «امیرکبیر قبل از آنکه مسئولیت صدراعظمی را در دولت برعهده بگیرد، به مدت طولانی در نیروهای مسلح بود و سه لقب قبلی او یعنی مستوفی نظام، وزیر نظام و امیر نظام نشان میدهد که کارنامه او در بخش نیروهای مسلح بوده و به پشتوانه آن تجربه توانست، مدیریت اجرایی کشور را ظرف مدت کوتاهی متحول کند. امیرکبیر را ببینید؛ او ابتدا امیرنظام بود و بعد امیرکبیر شد و موضوع کاندیدای نظامی در ایران هم همین است.»
رضایی سپس مصاحبهای با روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز کرد و گفت: «ایران آماده از سر گرفتن مذاکرات بر سر برجام با آمریکا و سایر قدرتهای اروپایی است، البته مشروط به اینکه آنها «سیگنال مشخصی» ارسال کنند که تحریمها در عرض یک سال لغو میشود.»
سردار سپاه که فایننشال تایمز از او به عنوان کاندیدای بالقوه یاد کرده بود، در آن گفتوگو حتی چگونگی این توافقات را نیز توضیح داده و گفته بود که هر ماه در طول مذاکرات باید بخشی از تحریمهای ضروری برداشته شود و نفت نیز اولویت ماست.
بسیاری این گفتههای رضایی را گرا دادن او به نمایندگی از طیف اصولگرا به آمریکا و البته پا کردن در کفش دولت دانستند. حسامالدین آشنا، مشاور حسن روحانی به طعنه در توئیتر نوشت: «آقا محسن عزیز! همان یک عملیات فریب قدیمی کافیاست. لازم نیست دشمن را بیش از این فریب دهید.»
با همه این تفاسیر، اینکه دولت بعدی چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟ اهل مذاکره باشد یا مناقشه؟ در رفع مشکلات اقتصادی و تحریمها برجام را اولویت قرار دهد یا ظرفیتهای داخلی کشور؟ نحوه مواجهه و دیپلماسی دولت با کشورهای همسایه چگونه باشد؟ و چندین و چند سوال دیگر، از جمله موضوعاتی است که در این گزارش به بررسی آن پرداختهایم.
مجتبی ذوالنوری: دو عامل اصلی در چالشهای منطقهای و جهانی ایران

حجتالاسلام مجتبی ذوالنوری نماینده مردم قم و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دو عامل اصلی در چالشهای منطقهای و جهانی ایران دخالت جدی دارند، گفت: یک عامل دشمنی، خصومت و شیطنت نظام سلطه و در راس آنها آمریکا و در منطقه رژیم صهیونیستی است که نمیخواهند بگذارند یک نظام مستقلِ الگو، خارج از سیکل نظام سلطه و بدون وابستگی آنها مطرح شود. بنابر این همیشه سعی در ایجاد خصومت، ایران هراسی، اسلام هراسی و شیعه هراسی نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشتهاند.
ذوالنوری دومین عامل در چالشهای منطقهای و جهانی جمهوری اسلامی ایران را «جهل، نادانی و تاثیرپذیری برخی دولتهای دنیا و منطقه از استکبار جهانی» دانست که باعث شده در تنظیم روابطشان با ایران دچار مشکل شوند.
تکیه بر توانمندیهای داخلی؛ مهمترین اولویت دولت آینده
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی درباره ویژگیهای دولت بعدی و مسائلی که باید در اولویت این دولت قرار گیرد، معتقد است:« جمهوری اسلامی ایران بر اصول و ارزشهای خود استوار و پایبند است و به طور قطع نظام سلطه به دشمنی خود با کشورمان ادامه خواهد داد لذا مهمترین اولویت دولت بعدی باید تکیه بر توانمندی داخلی و خنثیسازی تحریمها و حل مشکلات به صورت ریشهای با ارتقای توانمندیهای داخلی باشد.
حجتالاسلام ذوالنوری تنویر افکار عمومی دنیا و تقویت ارتباط با کشورهای منطقه را از دیگر اولویتهای مهم دولت سیزدهم دانسته و میگوید: معتقدم دولت بعدی باید ابهاماتی که توسط نظام سلطه در ذهن برخی دولتها در خصوص جمهوری اسلامی ایران بوجود آمده را برطرف و ارتباطات بیرونی جمهوری اسلامی ایران را در کنار تکیه بر توانمندیهای داخلی تقویت کند.
او که سالها جانشین نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است، اعتقاد دارد: «یقینا اگر در تحقق اولویت نخست یعنی تکیه بر توانمندیهای داخلی موفق باشیم، دشمن از دشمنیهای خود مأیوس و یقیناً ارتباطاتمان با دنیا تسهیل و روانتر خواهد شد. بنابراین محور و اولویت اصلی دولت بعدی باید تکیه بر توانمندیهای داخلی با دو جهت و رویکرد حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم و از بین بردن زمینه دشمنی بیگانگان و در حقیقت فراهم کردن زمینه گرایش کشورها به ارتباط سالم با جمهوری اسلامی ایران باشد.»
این گفتگو در ویژهنامه نوروزی کلام تازه به چاپ رسیده است
برای تهیهی این ویژهنامه به اینجا مراجعه فرمایید

فداحسین مالکی: تکیه به غرب و دیپلماسی کمرنگ با کشورهای همسایه و منطقه

برخی دیگر از کارشناسان نیز ضعیف شدن دیپلماسی با کشورهای همسایه و منطقه را چالش مهم حوزه سیاسی میدانند و معتقدند ارتباط با کشورهای منطقه در دولت بعدی باید پررنگ شود.
فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس که پیش از این سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان و دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر بود، درباره مهمترین چالشهای کشور در عرصه سیاسی معتقد است: مهمترین چالشی که در این چند ساله دیدیم تکیه به غرب و کم رنگ شدن روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه و منطقه بوده است و این سیاست ضربات سنگینی به ما زد این در حالی است که امروز یکی از راههای پیشرفت و شکوفایی اقتصاد هر کشوری، ارتقای تعاملات با کشورهای همسایه در قالب داد و ستدهای مرزی و صادرات و واردات است.
به گفته وی، ایران با ۱۵ کشور دنیا هم مرز است ولی متاسفانه نتوانستیم از این ظرفیت استفاده کنیم و این بزرگترین چالشی است که وجود دارد. البته اخیراً کارهایی مجلس در این حوزه انجام داده که تاثیر خوبی داشته است. همچنین با هماهنگی سه جانبه میان مجلس شورای اسلامی، وزارت امور خارجه و وزارت کشور، کارهایی در حال انجام است که تا بتوانیم از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم.
بیش از حد به غربیها و آمریکا اعتماد شد
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی در خصوص «برجام» نیز معتقد است:« متاسفانه در این چند سال همه چیز به زلف برجام گره خورد یعنی حتی اگر در نانواییها و سایر مشاغل، کالا و خدمات گران میشد میگفتند باید تکلیف برجام مشخص شود این در حالی است که میتوانستیم برای حل مشکلات از ظرفیتهای داخلی کشور استفاده کنیم اما بیش از حد به غربیها و آمریکاییها اعتماد کردیم که نباید میکردیم و همه اینها دست به دست هم داد تا از ظرفیت و توان داخلی خودمان غافل بمانیم و برای افرادی که در دولت، اعتماد بیش از حد به غربیها داشتند، این مساله تجربه شد.
مالکی درباره اولویتهای دولت بعد نیز گفت: اولویت اول طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی باید معیشت مردم باشد که در این ارتباط در مجلس شورای اسلامی با دولت فعلی یک سری کارها را آغاز کردهایم. همچنین دولت بعدی حتما باید به بخش خصوصی توجه عملی داشته باشد و راهکار ارائه بدهد نه مانند آنچه الان میبینیم که دست دولت در جیب بخش خصوصی است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی افزود: معتقدم در دولت بعدی باید واحدهای تولیدی و صنعتی مورد توجه و اهتمام ویژه قرار گیرد و مشکلات چند هزار واحد تولیدی و صنعتی که تعطیل شدهاند یا رو به تعطیلی قرار دارند، حل شود. به نظر میرسد، اولویت دوم دولت آینده هم باید سیاست خارجی باشد و در این حوزه یک استراتژی قوی تنظیم شود.
این گفتگو در ویژهنامه نوروزی کلام تازه به چاپ رسیده است
برای تهیهی این ویژهنامه به اینجا مراجعه فرمایید

ابراهیم عزیزی: با بیبصیرتی برخی افراد مجبور به پذیرش برجام شدیم

ابراهیم عزیزی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز درباره مهمترین چالشها و بحرانهایی که امروز کشور در عرصه سیاسی با آن مواجه است، گفت: نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران سالهاست که برای رسیدن به اهداف بلند و متعالی خود در حوزه های مختلف، راههای پر فراز و نشیبی را طی کرده و به مدد همت و اراده و ایستادگی ملت بزرگ و رهبری رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و به یمن شجاعت و پایمردی دلیرمردان ایران اسلامی در عرصههای مختلف، از بسیاری از گردنههای سخت و صعبالعبور عبور کرده وتوانسته به بسیاری از اهداف خود دست یابد.
او یادآور شد: در سوی مقابل، دشمن و نظام سلطه نیز تلاش کرده موانع بیشماری را سد راه ایران اسلامی قرار دهد و مانع دستیابی به افق و آرمانهای کشورمان شود. در مقاطع مختلف بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، با نظام سلطه چالش داشتیم. در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تلاش نظام سلطه این بود که با بهرهگیری از برخی افراد و وابستگان داخلی از طریق شورشها و ناآرامیهای درونی مسیر انقلاب را منحرف کنند که به یمن رهبری امام راحل و هوشیاری مردم، نه تنها موفق نشد که اقداماتش خنثی شد. همچنین دشمن با قصد متوقف کردن ایران اسلامی، هشت سال جنگ تحمیلی را رقم زد که در این مرحله نیز با ایثار، ازخودگذشتگی، شجاعت و پایمردی مردمان دلیر کشورمان به هدف خود نرسید.
عزیزی ادامه داد: در گام بعدی، دشمن تلاش کرد از طریق تهاجم فرهنگی، به انقلاب اسلامی لطمه و ضربه وارد و ارزشهای نظام اسلامی را به ضد ارزش تبدیل کند و مسیر اعتقادی انقلاب اسلامی را منحرف سازد که باز هم با تلاش، ازخودگذشتگی، دشمنشناسی، آگاهی و جریانشناسی ملت بزرگ ایران، موفقیتی به دست نیاورد. سپس دشمن وارد مرحله جدیدی از کارشکنیها در حوزه اقتصادی شد و تمام توان خود را بر روی فروپاشی نظام اسلامی از طریق اقتصادی متمرکز ساخت. به طور طبیعی تلاش دشمن در این بخش با تحریمها و نوعی اقداماتی که موجبات درهم گسیختگی و فروپاشی کشور را فراهم کند، همراه بود. در این مرحله هم با تدابیر رهبر حکیم انقلاب اسلامی با فرمول اقتصاد مقاومتی، توطئه دشمن خنثی و کمرنگ شد. البته بدان معنا نیست که در حوزه اقتصاد و معیشت با مشکل رو به رو نیستیم بلکه میخواهم بگویم دشمن در تلاش است با بهرهگیری از مولفهی اقتصادی و فشار تحریمها، اهدافی که در گذشته نتوانسته به آن دست یابد را اجرایی کند که این هم نیازمند ایستادگی، شجاعت و پایمردی مردم به ویژه تولیدکنندگان و تلاشگران این عرصه است.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی معتقد است: در این مقطع یک چالش دیگر به نام چالش هستهای داشتیم که دشمن تلاش کرد در کنار تحریم و محاصره اقتصادی، این چالش بینالمللی را فراروی انقلاب اسلامی قرار دهد که در این بخش نیز توطئههای دشمن اثرگذار نبود گرچه در بخشی از مقاطع و زمانها متاسفانه با بیبصیرتی، کم بصیرتی و عدم آیندهنگری برخی افراد مجبور شدیم در یک مقطعی برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام را برای برون رفت از بعضی مشکلات اقتصادی، صنعتی و تولیدی پذیرا باشیم.
کلام تازه را در تلگرام دنبال کنید
اقتصاد و مساله هستهای؛ دو مشکل اساسی کشور
عزیزی میگوید: در مقطع فعلی دو مشکل اساسی کشور، مساله هستهای و اقتصادی است که در این دو بخش لازم است با بهرهگیری از تدابیر و نقشه راه رهبر فرزانه انقلاب، اسناد بالادستی، تکیه بر توانمندیهای داخلی و باور داشتن به اینکه تکیه بر بیگانگان ما را به منزل مقصود نمیرساند، از این دو مرحله عبور کنیم که خوشبختانه تاکنون با هدایت و رهبری رهبر فرزانه انقلاب، عبور مقتدرانهای هم داشتیم.
وی گفت: آنچه مسلم است اروپاییها و آمریکاییها معمولا برای به چالش کشیدن جمهوری اسلامی از تهدید نرم یا نیمه سخت یا سخت استفاده میکنند. در حوزه تهدید سخت، اروپاییها و آمریکاییها و کلاً دشمنان نظام اسلامی به این باور رسیدند که نمیتوانند علیه ملت شجاع، آگاه، بصیر، مصمم و ثابت قدم ایران با تهدید سخت اقدامی را دنبال کنند. معمولا دشمن از طریق رفتارهای نرم و اقداماتی که مبتنی بر تغییر رفتار و نوعی تبلیغ واگرایی است، تلاش میکند انسجام و وحدت ملت را هدف قرار دهد. بدون شک اگر در همین حوزه هستهای و مشکلات اقتصادی همگرایی، انسجام، وحدت و هماهنگی جریانهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را دنبال کنیم قطعاً میتوانیم از این گردنه نیز عبور کنیم. بنابراین در حال حاضر اصلیترین چالشها، چالش هستهای و مشکلات اقتصادی است که در دستور کار دشمن قرار دارد و باید تلاش کنیم با کمترین وابستگی به بیگانگان و نگاه به ظرفیتهای داخلی از این مانع عبور کنیم.
به اعتقاد این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، «قطعاً دولت آینده باید اولین موضوع مهم و محوری را تقویت حوزههای اقتصادی، معیشتی و اشتغال قرار دهد. اولویت دوم باید کاهش برخی وابستگیها و اولویت سوم یک نگاه جامع به آینده ایران اسلامی با رویکرد مبتنی بر بهرهگیری از توانمندیهای داخلی باشد. اگر تکیه بر داخل به عنوان یک اصل، مبنای عمل قرار گیرد و به ظرفیت خوب جوانان و نخبگان توجه و برخی واگراییها به همگرایی تبدیل و وحدت عمل در میان همه گروههای وفادار به انقلاب به عنوان یک اولویت دنبال شود، قطعاً دولت آینده اقدامات بزرگی را به اجرا میگذارد.
اکنون باید دید، درفاصله اندکی که تا سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده، چه دولتی روی کار میآید و آیا دولت بعدی میتواند چالشهای موجود را برطرف کند و سطح کیفی زندگی مردم را بهبود ببخشد یا خیر؟